Maşkolor (Mascholouri)

Maşkolor (Mascholouri) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Tırhala Sancağı toprağında Yenişehir mollası niyabetidir, ama yılda bir kere Yenişehir mollası, Tırhala beyi yahut kaymakamı ve Selanik yeniçeri ağası askerleriyle gelip bütün tüccarları muhafaza edip ateşli pazar olur.

Bu elde hayratı olan Sultan Süleyman'ın makbul iken maktül olan Gazi İbrahim Paşa vakfı olmakla mütevellisi de 200 asker ile bir tarafını muhafaza edip bütün dükkanların kiraları ve pazar bacını toplayıp camileri talebelerinin maaşlarını verir.

Bu güzel kasaba Çınarlıdere kenarında bulunur. Çınarlı Nehri Ağrafa dağlarından gelip Kösdem Nehri'ne karışır bir abıhayattır, ama Temmuz günlerinde gayet sıcak akar.

Bu güzel kasaba Çınarlı Nehri kenarında, 300 adet haneli safi kefere reayalı büyük köydür ki hakim İbrahim Paşa müttevellisidir. Bir büyük ovada bulunup yılda bir kere bu Çınarlı Nehri'nin kenarından iki kere yüz bin ve 3 kere yüz bin ademoğlu, Arap, Acem, Hint, Sind, Semerkand, Laristan, Moltan, Macar, İsveç, Nemse, Leh, Çek, İspanya, Ceneviz, Cezayir, Tunus, Trablus, Mısır, Şam, Haleb ve Irak'tan, kısacası 7 iklim uzaktan, bütün mamur beldelerin zengin bezirganları nice kere yüz bin guruşluk kıymetli metalarını getirip bu yeşillik ovada çadır, çerge ve ağırlıklarıyla konup mallarını satmaya başlarlar.

Küçük büyük 2 bin adet ufak tefek yapılmış, baştan başa kiremit ile örtülü mamur dükkanlar vardır ki vakıf tarafından yapılmıştır, bu dükkanlarda ağır bezirganlar oturur, zira kale gibi etrafları kapılı emin yerlerdir.

Bu dükkanlarda adam deryası dalgalanıp 40 gün 40 gece bir alma, satma, verme, girme ve getirmeli bir büyük topluluktur. Diller ile anlatılıp kalemlerle yazılır değildir.

Bu büyük kalabalık kiraz meyvesi zamanında vilayetin her sebzesi, otu ve mahsulatları çok bol olduğu sırada olmakla nice kere yüz bin reaya ve berayalar yiyecek ve içeceklerini bu güzellik pazarına getirip öyle ganimet olur ki 1 koyun 10 akçeye, 2 okka ekmek 1 akçeye satılır. Diğer eşyalar da ona göre satılır. Bolluk olup nice bin adet küçük kulübeden dükkanlar da yapılıp herkes metalarını satar.

Her tarafta çeng ü çigan, def, tambur, santur, rebab ve musikarlar çalınıp kahvehane, meyhane ve bozahanelerde, diğer çadır ve çergelerde bir hay huy, saz söz, rakkas, mutrıp, kaşmer taklitçi ve meddahların hepsiyle her gün her gece Hüseyin Baykara meclisleri olur. Bütün ordu-yı pazar nice kere yüz bin kandil, meşale, fener, balmumu ve yel mumlarıyla aydınlatılıp karanlık geceleri aydınlık gündüz, Harezmşahf Nevruzu günü olur. Bu tertip 40 gün 40 gece taraf taraf ve köşe köşe eğlenceler olur.

Nice kere yüz bin yük çözülüp satılır, nice kere yüz bin yük alınıp bağlanır, nice Mısır hazinesi mal toplanır. Bu yeryüzünde her ne kadar değerli kumaşlar, kalay, diba, şib, zerbaf ve ne kadar pahalı cevahir cinsi şeyler var ise bunda boka bulunur. Herkes metaını bozup pazara çıkarıp satar.

Panayır cemiyetinin eski kanunu

Rum ve Latin keferelerin tarihlerinde yazdıkları üzere bu büyük kalabalık ta çirkin suratlı Leka asrından beri vardır. O sapık Leka yılda bir kere bu büyük kalabalık olan yere gelir, bir yüksek tepe üzerine çıkıp sakalına la'l, yakut, cevahir ve çeşit çeşit değerli incileri sakalına bıyıklarına yüzünü takar. Sonra da haşa ilahlık iddiasında bulunurmuş. Bütün dünya halkı gelip çirkin suratını görüp zengin fakir herkes mallarını Leka'nın ayakları altına serip Leka'ya secde eder imiş. [242b] Hala o zamandan beri bu Leka'nın pazar kanunu kalıp her sene adam deryası toplanır, sebebi budur vesselam.