Moran (Marano Lagunare)

Moran (Marano Lagunare) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Evvelâ Zadra altından 10.000 asker ile kalkıldı. Melek Ahmed Paşa efendimiz 80.000 askerle Zadra altında kalıp, bizler Allah'a tevekkül deyip batı tarafa Körfez denizi kenarıyla bir gün bir gece seğirtip seher vaktinde, Moran Kalesi'ne varıldı. Bundukanî Denizi kenarında bir sağlam ve dayanıklı kaledir. Bütün küffâr saldırıcı askerden haberdar olup kale içine sığınmışlar ve bütün mal u menâllerini köylerde bırakmışlar. Bu kale öncesinde ve sonrasında Venedik hükmündedir. Burada billûr, necef ve moran camlar, gözlükler ve türlü türlü cam fanuslar işlerler. Bu şehrin güney tarafında deniz içinde 50 mil kadar [141b] büyük Venedik şehri, yani Bundukanî beldesi görünmekte idi, ama yapılarının kubbeleri ve çan millerinin alemleri parıltısı cihanı aydınlatmıştı. Allah, İslâm eline nasip ede.

Oradan Moran Kalesi'ne asla bakmayıp yakınında olan yapıları, bağ ve bostanları harap edip bu kadar bol mal, nadir bulunur meta türü benzersiz hediyelik kaplar ele girmiştir ki diller ile anlatılıp kalemlerle yazılmaz. 7.000 adet Fireng ve İslovin esirlerin seçkinleri İslâm elinde belâ bendine düşüp bu iki kavmin devletlerine bir derece zaaf ve kırıklık oldu ki savunmadaki zayıflıkları ortaya çıktığından bütün gaziler bölük bölük olup olup her tarafı Tatar gibi vurup İslovin ve Fireng kavimlerini esir ederlerdi. Ve yine o gün serdarımızın yanma elbette gelirlerdi. Zira bu zeminde olan dağların doğu ve kuzey tarafları Zirinoğlu, Beganoğlu ve Nadajoğlu (—) (—) (—) oğullar adlı keferelerin uğursuz topraklarıdır ki İslovin diyarı adıyla bilinen ülkenin tamamı Nemse çasarına tabi olup o sapık kralın boybeyleridir.

Bu dağların ötesinden doğan Sava Nehri doğu tarafa, oradan kuzeye akıp Belgrad dibinde Tuna Nehri’ne karışır. Yine bu Hırvat ve İslovin dağlarından doğan Dırava Nehri Hırvatistan'da Çakatorna Kalesi, Ligrad Kalesi, Keçkivar Kalesi ki Kanije Kalesi yakınında Yenikale adıyla meşhur olan kalelerin dibinden geçip Ösek Kalesi dibinde Tuna Nehri'ne karışır. Ve yine bu Mesloven Dağları ardından Raba Nehri çıkıp Nemse'nin Nimet-Uyvar yakınından geçip Nemse hükmünde Yanık Kalesi dibinde Raba Nehri Tuna Nehri'ne karışır. Ama bu dağların beri taraflarında akan sular tamamen Venedik Denizine karışır.

Daha sonra bu Moran Kalesi'nden batı tarafa verimli ve İrem bağları köyleri yağmalayarak Venedik Körfezinin sonuna varıldı ki Dodoşka vilâyetidir ki bu vilâyetin yarısı Nemse çasarı hükmünde ve yarısı Venedik küffârı elindedir. Genellikle halkı Talyan kavmidir ki Talyanca ve Nemsece konuşurlar. Bu yerlerin kuzeyinde Alman Dağı vardır. Tuna Nehri'nin başıdır ki 97 konak doğuya akıp Karadeniz'e, Kili Kalesi, Tulça Kalesi, Solona Boğazı, Hızır-İlyas Boğazı ve Karahırman Boğazıyla 5 koldan Karadeniz'e karışır.

Bundan başka küçük nehirlerin tamamı Venedik Körfezine karışır, ama yine Alman'dan bir nehir çıkıp bu Dodoşka vilâyetinde Bundukanî Körfezine karışır, Duşka Nehri derler âbıhayattır. Bu anılan nehirden öte İspanya ve Nemse sınırıdır, Venedik hükmünde değildir. Nemse ile barışa aykırı iş olmasın için hemen Venedik'e tabi Dodoşka vilâyetini 3 gün 3 gece yakıp yıkıp yağmalayıp 1.060 adet ay ve güneş parçası, yıldız gibi kızlar ile nûr-ı mücessem (nur heykeli) oğlanlar alınmıştır ki her biri birer Rum haracı değer. Ama binlerce küffâr gemilere binip Körfez denizindeki adalara kaçtılar.