Yelaç (Jeleč)

Yelaç (Jeleč) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Boşnaklar Yeleçse, Yeleç ve Yeleş derler. Latin dilinde (—) (—) demektir. Yapıcısı Hersek banlarındandır.

Kalesi (—) tarihinde Fatih Mehmed Han zamanında Hersekoğlu Ahmed Paşa fethi olup yine Hersek Sancağı'nda voyvodalıktır. Foça kazası naipliği hükmünde olup kethüdayeri, serdarı ve diğer hâkimleri yoktur, zira Foça'ya pek yakın ve garip kasabacıktır. Zemini bir sarp dereli, tepeli ve gayyâ gibi yerli ve kayalık belli bir dar yerde tamamı 2 mahalleli ve hepsi 200 adet kayağan örtülü fukara haneli bağlı, sâfî bahçeli ve tamamı âbıhayat sulu evlerdir.

Kalesi göklere çıkmış bir yüksek tepe üzerinde taş yapı küçük bir surdur, ama gayet küçücük beşgen şekilli bir kaleciktir. Zamanın geçmesiyle harap olup vilâyet halkı bu kaleyi kendi mallarından tamir edip çoluk çocukları ve mallarını kale içinde saklarlar.

Ancak bir küçük topu, güney tarafa bir kapısı, bir bekçisi, bir dizdarı ve 20 adet hisar eri var, ama ulûfeleri yoktur. Belde halkı kendileri ulûfe verirler, zira Kotur'a bu kale gayet yakın olduğundan bu kasaba halkı gece gündüz asla huzur bulamayıp kılıçları bellerinde, tüfengleri ellerinde ve Allah Allah sesleri dillerinde tâ sabaha dek hazır olup karakol bekleyip kâhîce Kotur kâfiri Uskoklarını esir eder bir alay garip namuslu gazilerdir.

Allah bilir ki bu hakir de 7 adet kölemle ve 5 adet yanaşma hizmetçimle sabaha dek uyanık olup nöbet bekledim. Gayet tehlikeli ve korkulu yerdir. Kaleden aşağı deredeki varoşta bir küçük camii minaresiyle, bir hanı ve bir küçük hamamı var, ama hanının önündeki taş köprüden geçip kaleye giderken 10 adet dükkâncıkları vardır. Köprünün altından Bistiriçse Nehri akar ve birkaç küçük akarsular da akıp o kadar alabalığı olur ki hesabını Cenâb-ı Hak bilir.

O gece tereyağıyla pişmiş alabalıkları yiyip zevk u safalar ettik, ama kâfir korkusundan yediğimiz balıkların burnumuzdan geldiğini Yaratıcı bilir.