Yenişehir

Yenişehir hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Gazi Hudavendigâr yani Bursa Sancağı hükmünde 150 akçe şirin kazadır. Nahiyesi 150 köydür ve (—) hükmündedir. Şehri geniş bir öz içindedir. 9 mahalle ve 12 mihraptır. Bunlardan kalabalık cemaate sahip çarşı içinde (—) Paşa Camii, yüksek bir kubbeli ve eski tarz kurşun örtülü aydınlık camidir. Kıble kapısı üzere tarih:

Büniye bi-semti'l-ömri'l-ibtidâ,
Mütemmen aliyyerı recâe'r-rızâ,
Nazarnâ ilâ beytihi rabba'l-halâkû,
Fekad verrahnâhu li-hayri'l-binâ. Sene 914

Ve 7 mescit daha var. Ve bu camiin bir imareti var, gelen geçenlere gece gündüz nimeti boldur.

Ve 2 adet sıbyan mektebi, 100 adet dükkânı, 1 adet kurşunlu hanı, bedesten gibi iki tarafı demir kapılı 50 adet başka dükkânı, 1 medrese ve 1 dârülhadisi vardır. Bütün bu eserler cami sahibi Gazi (—) Paşa'nındır. Bu yapıların tamamı kurşun örtülüdür. Hayli uzak mesafeden gömgök kurşun örtülü görünür bir şehirdir.

Büyük hanı kale gibidir. Camii avlusu uzun ağaçlarla donanmıştır. Paşa çarşısından başka şehir içinde olan çarşı da büyük ağaçlarla doludur, bir hıyaban çarşıdır ki her köşesi gölgeliktir.

Ve 3 hamam vardır, ikisi Lala Hüseyin Paşa'nındır, biri Sultan Postinpus Baba hazretlerinindir.

Bu şehirde 1.300 adet kiremit örtülü hane vardır. Bağı ve bahçesi cihanı tutmuştur. Suyu, havası, ekinlikleri ve ovası güzel Türkistan şehirlerinden bir süslü şehirdir.