Yenipazar (Yeni Pazar)

Yenipazar (Yeni Pazar) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Fatih asrından beri imar olduğundan hâlâ Yenipazar adıyla meşhur olmuş bir yeni şirin şehirdir. Bosna Sancağı toprağında Bosna valilerinin hâss-ı hümâyûnu subaşısı örfî hâkimdir ve şer’i hâkimi 300 akçe pâyesiyle şerif kazadır. Adalet üzere kadısına senelik 15 kese olur, zira (—) adet mamur nahiye köyleri vardır.

Sipah kethüdayeri, yeniçeri serdarı, muhtesibi, bâcdârı, [166b] şeyhülislâmı, nakibüleşrafı ve haraç ağası vardır.

Yenipazar şehri üç vilâyetin sınırının birleştiği bir yerde 7 nehrin aktığı verimli zemin içinde 46 mahalledir. Evvelâ Karahocazâde Mahallesi, Hacı İbrahim Efendi Mahallesi, Zülfikârzâde Mahmud Ağa Mahallesi, Yelec Mahallesi, Tereke Pazan Mahallesi, İsa Bey Mahallesi (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) Bildiklerim bu mahallelerdir.

Tamamı 23 adet camidir. Evvelâ İstanbul yolu üzerinde Yelec Mahallesi’nde Altın Camii eski mabetgâhtır ve Tereke Pazarı'nda kiliseden çevrilmiş Gazi İsa Bey Camii, eski fetihtir, ama kurşunlu ibadetgâhtır. Taşköprü Camii ve Hacı Hürrem Camii (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) 12 Cuma camiinden başka 23 adet de mescit vardır

11 adet mescitleri bildirir (—) (—) (—) (—) (—)

Medreseleri bildirir: 5 adet medresesi var, ama Yeni Medrese gayet sanatlı yapıdır. (—) (—) (—) (—) (—)

Dârülhadisleri bildirir: Gerçi özel kubbeler ile başka dârülhadisi yoktur, ama üç adet camide hadis ilmi görülür.

Ebced okuyan çocuk mekteplerininin sayısı: Tamamı 11 adet çocuk mektebi vardır, ama her cami sahiplerinin birer mektebi bulunur.

Gönlü yaralı abdâllar tekkesi: Ve iki tekke Taşköprü camiindedir ve üç adet eski misafirhaneler vardır.

Akarsu çeşmelerini bildirir: Hepsi 9 adet hayat pınarı "Tertemiz bir içecek" [Kur’ân, İnsan 76) akarsuları tamamen Raşka Nehri'nden ayrılan sulardır.

Cana can katan selsebilleri: Çarşı pazar içinde hayrat sahipleri 40 adet yerde Kerbelâ Çölü şehitleri ruhuna sebiller yapmışlardır.

Kervansarayları bildirir: 1 adet hasbî kervansarayı vardır, ama bütün hanedan sahiplerinin kapıları açık olup tüm zengin fakir konuk olurlar.

Tüccar hanları: (—) adet tüccar ham vardır. Evvelâ Fireng Hanı, Saray Hanı, Virboçsa Hanı ve Çorbacı Hanı şehrin bedestenidir. Tüm Hint, Arap ve Acem hediyelikleri burada bolca bulunur. Murtaza Ağa Ham kahvehanelidir. Şeyh İbrahim Efendi Hanı ve (—) (—) (—) (—) (—) Bildiğimiz büyük hanlar bunlardır.

Ve tamamı 3.000 adet tek katlı, iki katlı, İrem bağlı baştanbaşa kiremit ile örtülü hanelerin büyükleri: Evvelâ Hacı İbrahim Efendi hanedanı. Bosna ve Hersek yollarını temizleyip köprüler ve hanlar yapan hayrat sahibidir. Sonra Zülfikârzâde Mahmud Ağa Sarayı ( - ) ( - ) ( - ) ( - ) ( - ) ( - ) ( - ) ( - ) ( - ) ( - ) meşhur hanedanlar bunlardır.

Bedesten çarşısı: Hepsi 1.110 adet dükkânlardır. Tamamı kilit, tüfeng, külünk, tabanca, kolçak ve başka silâh işler dükkânlardır.

Hâl ehli meczupları: Evvelâ meczuplar ser-çeşmesi Raco, yani Receb Dede, (—) tarihinde Rakofçi Kralın Seydî elinde öldürüleceğini açıkça söyledi.

Canlandıran suyu ve havası: Suyu ve havası gayet hoş olduğundan yazı yaz ve kışı kıştır. O yüzden halkı gayet sağlıklı olurlar.

Yaşlı genç insanlarının yüz renkleri Genellikle iyice yaşlıları bile diri ve al yanaklılardır. Tazeleri ise kızıl gül ağızlıdır.

Hamamları: Toplam 2 adet hamamları var. Eski Hamamın suyu, havası ve yapısı hoştur ve Yeni Hamam da hoş yapıdır.

Konuklara ziyafet evini bildirir: Tamamı 2 adet konuk imareti var. Bunlardan Gazi İsa Bey İmâreti yemeği zengin yoksul herkese dağıtılır.

Esnafın işlediklerini bildirir: Burada işlenen kilit, çakmaklı ve boy tüfengleri, harbe, demir kurt kapanları ve diğer demir âletleri bu şehre özgüdür.

Rahip, kıssis kiliseleri: Hepsi 7 adet Sırp, Bulgar ve Latin kilisesi var, ama Fireng, Yahudi ve Macar mabetleri yoktur.

Yenecek meyveleri: 48 çeşit elması, 35 çeşit armudu ve beyaz ekmeği sicilde yazılıdır.

Bağları ve gezinti yerleri: Toplam 11.000 dönüm bağ hakkı verir İrem bağları vardır. 40 yerde gezinti yeri ve avlağı olan yerleri var.

İbret verici yapılan: Ve şehirden yarım saat uzaklıkta dağlar içinde bir ılıca hamamı var, Hâfız Ahmed Paşa yapısıdır ki yeryüzünde benzeri yoktur.

Şehir içinde akan 7 adet nehri bildirir

Evvelâ şehir içinde ağaç köprü altından akan Raşka Nehri’nin [167a] doğduğu yer; güney tarafta tâ Arnavutluk içinde Bihor Kalesi nahiyelerinde Mısır Ovasında bir gölden doğup oradan İbre Nehri’ne karışıp oradan Raşka Nehri Yuşaniçse Nehri'ne ve Tımoviçse Nehri de Yuşaniçse Nehri'ne karışıp Raşka Nehri'nden 4 adet büyük arklar şehrin bağlarına ve değirmenlerine dağılır. Bir arkı da aşağı bahçelere ve şebekeli bostanlara dağılır. Bu anılan 7 nehir bir olup iner, Belgrad yolunda Morava Nehri'ne karışır. Morava Nehri de Köylüc Kalesi yakınında Tuna Nehri'ne karışır.

Bu şehrin zemini bir kumsal yer olmak ile şiddetli kışta asla çamur olmaz, pâk ve tertemiz şehirdir.

Yenipazar şehri şehrengizinin tamamlanması

Bu şehir üç kaza ile komşu olup bu şehir içinde hafta pazarı günleri üç kadı biraraya gelir, 3 hisse şehirdir. Bosna Sancağı kadısı, bu şehir kadısı ve Rumeli’nin Berkovişte kadısı. Birvonik kadısı da Bosna kadılarındandır, şehir kadısıyla 4 adet kadı bu şehre mahsustur, gayrı şehirlerde duyulmamıştır vesselam.

Bu şehir kazasına komşu olan kaleleri bildirir

................(1.5 satır boş).....................

Şeyh Velî Efendi, Hacı Hürrem Camiinde gömülüdür.

................ (1 satır boş)....................