Yenişehir (Larissa)

Yenişehir (Larissa) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

İlk defa bu şehir Leka Kral'ın bezirganbaşısı yapısı olmakla Rum tarihçileri bu şehre tüccar yurdu diye isim vermişlerdir. Osmanlı elinde iken de artık mamur olmakla Yenişehir adıyla isimlenmiş güzel bir şehirdir. 848 [1444] tarihinde ilk defa Çelebi Mehmed Han oğlu Koca Murad Han fethidir.Sonra Murad Han ölünce kafirler Selanik'i işgal edip daha sonra (---) tarihinde Gazi Turhan Bey fethidir. Sultan II. Mehmed Han yani Kostantiniyye Fatihi zamanında fetholup onların yazımı üzere Rumeli Eyaleti'nde Tırhala beyi kaymakamı 400 adamla yönetip bu şehri zapt eder. 500 akçe mollalıktır. Asitane tarafından rüus-ı hümayun ile Dergah-ı ali kapucusu, yeniçeri ocağından çukadarı, pazara gideni ve 100 adet neferleri vardır.

Nahiyeleri toplam 200 pare mamur köylerdir. Her sene adaletle mollaya 80 kese mal hasıl olur. Müftüsü, nakibüleşrafı, şehrin ayanı, şehir içinde 3 adet naibi biri muhtesib naibidir, sipah kethüdayeri, yeniçeri serdarı, muhtesib ağası, şehir kethüdası, bacdarı, haraç ağası vardır.

Kalesi eski zamanda hala bedesten olan yerde imiş. Gazi Turhan Bey yıktığından dizdarı yoktur. Lakin 200 nefere malik martolos ağası vardır ki şehri her gece muhafaza edip şehir etrafında olan (---) adet kapıları kapatırlar, pür-silah pandur askerdir. Eski zamanda Leka'nın tahtgahı olup kalesi yıkıldıktan sonra bütün kale taşlarını cami, mescit, medrese, han ve imaretler yapmışlar, zira bu şehir yakınında asla taş yoktur. Yıkılan kale yerlerinin temel taşları bellidir.

Bedesteni ve çarşı pazarı ta şehrin ortasında bir yüksek yerdedir. Diğer imaret hayratları aşağı ovada bir düz yerde büyük şehirdir ki batısı Kösdem Nehri kenarıdır. Bu büyük nehir Yanya dağlarından gelir. Yine batı tarafında Meçova köylerini sulayarak [236a] gelip şehirden 12 saat aşağı kuzey tarafa akıp Bababurnu adlı yerde Akdeniz'e karıştığı yerde gemi ile geçilir bir nehirdir ki nice abıhayat nehirler karışır.

…

Ayan sarayı hamamları: Dostların ifadelerine göre bu Yenişehir' de 400 adet özel hamam vardır, dediler. Sorumluluğu söyleyene. Bu yazılan hamamların suları tamamen at sakaları ile Kösdem Nehri' den taşınır garip ve acayip baş belasıdır.

Çarşı bedesteni: 880 adet sanatkar ve ehl-i hıref dükkanı vardır ki tüm usta, sanatkar, hünerli esnaf mevcuttur. Bu şehrin tam ortasında, çarşı pazar içinde kale gibi bir kargir kapılı ve 4 adet demir kapılı bir bedesteni var ki sanki bu şehrin sağlam kalesidir. İçinde zengin bezirganları ve sevimli tüccar çocukları metalarını satarlar.

Tüccar hanları: 21 adet kara ve deniz bezirganı hanı var. Hepsi kiremit örtülüdür, ama bunlardan mükemmel (---) hanı

.................. (1 satır boş) ...................

Hanelerinin sayısı: Toplam 4 bin adet geniş, tek katlı ve iki katlı, kargir yapı ve baştan başa kiremit örtülü mamur evlerdir. Bütün duvarları kerpiç ile yapılmıştır, ama kapıları geniş sarayları çoktur. Evvela (---) sarayı,

.................. (1 satır boş) ...................

Bu haneler ile sultan çarşısının çevresinde ahşaptan parmaklı kapılar vardır. Akşama yakın şehir içinde davullar çalındıktan sonra bütün bu kapıları bekçiler ve martoloslar kapayıp emin olurlar. Zira cümle dükkanlar bedestenin etrafında bir yerde olup kaleden daha korunmalı çarşı pazardır ki nice bin Mısır hazinesi mal vardır.

İnsanların geçiş yeri köprüler: Bunlardan Kösdem Nehri üzerinde 10 göz Hasan Bey Gazi Köprüsü, gökkuşağına benzer güzel bir köprüdür ve sağlamdır. Ve

.................. (1 satır boş) ...................

Susayanlara sebilhaneler: Toplam 300 yerde, her köşe başlarında ve her mahalle içinde sebilhaneler vardır ki hayır sahipleri atlarla katırlarla Kösdem Nehri'nden yaz kış su taşıyıp İmam Hüseyin ve Kerbela Çölü Şehitleri ruhları için sebil ederler. Bu şehir içinde asla çeşme olmadığından sudan daha büyük hayrat yoktur. (---) (---) Ama evlerde suları çoktur.

Evlerdeki su kuyularım sayısı: Toplam 3.060 adet ev kuyuları vardır. Halkı tamamen kuyu suları kullanır. Hatta bu şehirde su kıtça olduğundan herkes ihtiyaç vaktinde ibriğini eline alıp çarşı pazar içinde ibriğiyle gezerek hayır sahiplerinin hela hayratlarına ihtiyacını gidermeye giderler. Zira her ayakyolu helaların suları yoktur. Nice bin hayır sahibi gelip su hayratı edememişlerdir, zira bu şehir yüksek bir yerde bulunup ondan daha yüksek yer yoktur ki terazilerle su getireler.

8. Kitap 1. Cilt Sayfa 193