Tepedelen (Szenttamás)

Tepedelen (Szenttamás) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Bu güzel palanka Üstürgon Kalesi'nin kıblesinde bir dere aşırı ve bir ok menzili uzak bir eğimli tepe var, kâfirler bu tepeden Üstürgon Kalesi'ni döve döve almıştı. Lala Koca Mehmed Paşa kaleyi kâfire verip yine kâfirden aldığı zaman bu tepeden kâfirin tepesini dövüp Üstürgon Kalesi'ni zorla verdi ve yine kâfirden aldı. Fetihten sonra 1014 senesinde Koca Mehmed Paşa Sultan Ahmed zamanında bu palankayı yeniden yapıp ismine Tepedelen Kalesi derler.

Bu da bir kızıl kaya üzerinde geniş yeşillik yerde bir sarp ve sağlam dolma rıhtım palanka, çatmalı ve şarampavlı kaledir. Fırdolayı büyüklüğü tam 500 adımdır. Batı tarafa Üstürgon'a bakar bir küçük ağaç kapısı var ki bu kapıdan içeri araba giremez, zira sokakları ve evleri dardır. Hepsi 100 adet evleri vardır ve tamamen tahta örtülü ve tahta avlulu evlerdir.

Bir camii, dizdarı ve 200 adet erleri vardır. Yeteri kadar cebehanesi ve iyi topları vardır. Bu kale yumurta gibi bir yalçın kaya üzerinde üstü geniş her tarafı cehennem kuyusu zeminde olmak ile üç tarafında hendek çukuru yoktur. Ancak kıble tarafında kesme hendeği vardır.

Bu kale iç re yalçın kayadan kesme bir abıhayat kuyusu vardır, Tuna'dan suyu gelir derler.

Kısacası sarp palankadır, ama Allah korusun düşman gelince önce bu hisara sarılıp alınca ardından Üstürgon Kalesi'ni top ile döve döve harap eder. Hemen buna çare odur ki bu Tepedelen kayasını beş on adet dörder ve beşer hazineli lağımlarla havaya atıp lağımlarla bu tepeyi biraz alçaltsalar Üstürgon Kalesi, Kahkaha Şeddi olurdu, Allah kolaylık versin.

Hatta bir iki kere kâfirler tâ aşağıdan lağım edip bu kayayı atmak istemiş, kalından kavrattığı için lağımları geriye tepip nice bin kâfir Nemrud ateşinde kebap olup yerleri cehennem ateşi olur. Hâlâ lağım deliği aşağı kaya dibinde bellidir.