Termiş (Thermissia) Kalesi

Termiş (Thermissia) Kalesi hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Latin ve Rum tarihçilerine göre bu kale Feylekos yapısıdır. Rumca Termiş Kasro (---) (---) demektir. Frenkçe (---) derler.

Venedik kafiri elinden 954 tarihinde Süleyman Han fethidir, Kaptan Kasım Paşa eliyle. Hala Mora Sancağı toprağında voyvodalıktır ve Anabolı kazası nahiyesidir. Dizdardan başka hakimleri yoktur, ama böyle bir kalenin 18 adet neferi vardır. Hemen Allah'ın korumasında ola. Kalesi, deniz kıyısından bir top menzili uzak, kuzey tarafında karada göklere doğru yükselmiş bir sarp sarı ve kızıl yalçın kaya üzerinde bir küçük kaleciktir. Ama sanki Demavend Dağı ve Bisütun Dağı üzerine kudret eliyle kale namında yaratılmış sağlam bir hisardır. Benzeri dünyada Kırım Vilayeti'nde Menkub Kalesi veyahut Kefe yakınında Sudak Kalesi ola.

Kısacası, bütün kara ve deniz gezginleri, tarihçiler bu kaleye Rum Kahkahası Kalesi diye isim vermişlerdir. Bu kaleye asla bir tarafından zafer mümkün değildir. Dörtgen şekilli olup kuzeye bakan bir küçücük demir kapıcığı var. O tarafı gayet sağlam ve 20 arşın yüksek şeddadi dolma rıhtım duvardır. Ama güneye ve kıbleye doğru olan yerlerinde asla ve kat'a kale duvarı yoktur. Bu taraflardan adam aşağı baksa ödü patlar, Allah saklasın. Uçurum derin kayalardır ki çeşit çeşit kuşlar yuva yapmışlardır.

Bu taraf kayaları kar saçağı gibi kıbleye eğilip baştan başa altı boştur ki birkaç tane Rum keferelerinin geniş haneleri var. Ta bu mertebe altı boş kale kayasıdır, sanki Bisütun Dağı'dır, altında sakin olan keferelerin cüretlerine aşk olsun. Bu kalenin ancak kayadan kesme bir keçi çıkacak küçük yolu vardır.

Kale içinde 80 adet kargir yapı ve kiremit örtülü avlusuz daracık evleri olup birbiri üzere denize nazır cihannüma küçük hoş evlerdir. Süleyman Han Camii, minaresiz, kiremitli bir küçük camidir. Bu kalenin içinde yüksek bir kule, iç kalesi var, kapısı üstünden ağaç merdiven ile çıkılır. İnsan güçlükle çıkıp her gece bekçiler merdiveni kaldırırlar, zira bu iç kale içinde tüm Mora ayanının kıymetli cevahir ve nice çeşit değerli eşyaları ve kap kacakları bu iç kulede saklıdır.

Bu iç kalenin doğu tarafı köşesinde Yıldırım Kulesi adında bir kuleden tüm Mora Adası, Girit Adası, Manya burnu, Çuka adaları ve Akdeniz içinde 70 adet ada da bu Yıldırım Kulesi'nden [282a] gözükür.

Nice kere bu kaleyi ansızın Manyalı ve Maltalı gemilerle gelip bastılar, nice yüz kafirlerini bu kale halkı tutup astılar. Sonunda kılıç artığı olan kefereleri bozguna uğramış olarak kaçmışlardır. Gerçi 18 adet kale erleri vardır ama hisar içinden 150 adet şahbaz yiğitleri çıkar ve etraf köylerinden göz açıp kapayıncaya kadar 3 bin seçkin tüfenkli gazileri yardıma gelirler. Gayetle cesur, korkusuz, hünerli, dilaver yiğitleri olur.

Bu kale içre asla han, hamam, medrese, mektep ve çarşı pazardan bir eser yoktur. Suları tamamen sarnıçtır ki yağmur sularından bir damla su boşa gitmeyip bütün dam ve çatılarından akıp sarnıçlara dolar. Ama aşağıda limanı kenarında abıhayat suları çoktur. Bütün giyeceklerini ve tüm hayvanlarını oraya götürür, giysilerini yıkayıp hayvanlarını sularlar.

Aşağı limana varınca deniz kıyısı tamamen bağlardır. Hatta bu hakir varmazdan bir gün önce Venedik kafiri donanması Sadrazam Köprülüzade Ahmed Paşa Girit'e geçmesin diye bizim donanmamızı arayarak bu Termiş Kalesi altına gelip demir atıp bağları bahçeleri yağmalarken kaleden nice yüz adet mücahid gaziler Termiş pusularından çıkıp kafire iyi bir Termiş satırı vurmuşlar ki anlatılmaz. Hatta 22 adet namlı kaptanlarını esir edip zincirlemişler ve 1.800 adedini Termiş kılıcından geçirmişler ve nice yüz kafiri köylerde kırmışlar. Hakir nice yüzünün pis leşlerini yollar üzerinde toz toprak içinde yattıklarını gördük. Ta bu derece gazi yiğitleri vardır.

Yiyecekleri: Üzümü, incir kurusu ve deniz kıyısında tuzlası var. Mora diyarında öyle bir lezzetli tuzla yoktur. Kale neferlerinin aklamlarıdır ki ulüfelerini bu tuzladan alırlar. Daha fazla mahsulünü Anabolı kuluna verirler, iyi tuzla mukataasıdır.