Viraca (İvraca)

Viraca (İvraca) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Bir yüksek dağ, yayla dibine kurulmuş bağlı, bahçeli ve bostanlı, tamamı 1.500 adet tahta şindire örtülü tek ve iki katlı olduğu kadar orta hâlli ve yoksul kimselerin evleridir.

Suyu ve havası hoş olduğundan güzel ve işveli kadınları olur. Hatta kadınları kocasına küsüp hemen bir eşeğe binip Sofya şehrine gidip orada nice bin gence ve kocaya varır gelir, gayet garip dostu ve yabancılardan kaçmaz, ehli yanında namuslu geçinir yolunda anneleri, fettan ve şendul kadınları var. "Şehir içinde akan Okos Nehri'nin etkisiyle kadınları bu keyfiyettedir" diye Plevne halkı Viraca kadınlarını bu şekilde anlatırlar. Bizler de işitir yolcuyuz.

Bu kasaba, Niğbolu Sancağı toprağında olmak ile paşa hassı olup hâkimi voyvodadır ve kadısı 150 akçe payesiyle şer’i zabittir. Sipah kethüdayeri, yeniçeri serdarı, muhtesib ağası ve haraç ağası vardır.

Kamusu 9 adet mihraptır. (—) (—) camii (—) (—) camii (—) (—) gerisi mescitlerdir. Medresesi ancak 2 adettir, ama birinin hasbî müderrisi Şeyh Kudsî'dir. Mektebinin dükelisi 4 adettir, Ali Bey Mektebi yahşi hayrattır.

Ve kervansarayı, çarşı içinde ancak bir handır. Diğerleri küçük tüccar hanlarıdır. Derviş tekkesi ancak ikidir. Celvetî ve Halveti tarikatinde fukaraları çoktur ve dindar ve temiz kimseleri vardır.

Ve çarşısı azdır. Hepsi 150 [57a] adet ufak tefek dükkânları var, ama yine her çeşit değerli mallar bulunur. Hamamı (—) (—)

Vilâyet halkının işleri, kazançları: Tüm halkı zevk ehli olup işleri ve kazançları ipten at yuları işleyip geçinirler. Tâ bu mertebe kâr sahibi adamları var ki Viraca yularları her yerde meşhurdur. Bu şehrin fitrak (terki bağlan) ve yularları çok olduğundan bu fisar yularları bu şehrin fettan hilebaz kadınları kocalarının başlarına yularlar geçirip ellerini fitrak, yani terki bağlarıyla bağlayıp kocalarını yularlar ile sürüyerek çekip istedikleri yere götürürler. Tâ bu mertebe büyücüleri ve bu kadar kadınlara teslim olmuş ve ebleh adamları var. Cenâb-ı Hak kullarını kadınların hilesinden korusun. Bu geniş anlatımdan maksadımız yermek kötülemek değildir, ancak uyuyanları uyandırmaktır.