Zov (Hazzo) (Kozluk)

Zov (Hazzo) (Kozluk) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

(—) tarihinde Abbasîlerden (—) (—) yapısıdır. İsimlendirilmesi sebebi odur ki bu kalenin kuzey tarafındaki büyük dağlara Zov Dağı derler. Kale yapılmazdan önce Karakoyunlu'dan Kara Yusuf Han'ın Kara Zov kabilesi o dağlarda yerleşik olduğu için Zov Dağı derlerdi. Onların toplanması sebebiyle bu Hazzo zemininde güzel bir şehir kurulunca Zov Şehri dediler. Sonra kale,

.................... (1 satır boş).....................

Hazzo dediler, isimlendirilmesine sebep oldu.

Sonra Azerbaycan Şahı Uzun Hasan bu kaleye sahip oldu. Bundan sonra (—) tarihinde nursuz Timur Mefârikin Kalesi'ni yıkmaya gelirken bu Hazzo'yu harap etti. Bitlis Hanı Abdâl Han'ın atası Sultan (—) (—) (—) imar edip mutasarrıf oldu.

Daha sonra 920 [1514] tarihinde Sultan I. Selim Han Çıldır gazası dönüşünde Diyarbakır'ı fetheden Bıyıklı Mehmed Paşa'ya Bitlis Hanının atası itaat edip yine Selim Han hattıyla kendine hükümet kaydıyla eyaleti hükümeti bağışlandı. Hâlâ Süleyman Han yazımından beri Diyarbakır Eyaleti'nde beş hükümetin biri de mefrûzu’l-kalem (kalemlere ayrılmış) ve maktû'u’l-kadem bu Hazzo Hükümeti'dir ki padişah tarafından bunların evâmir-i şeriflerinde elkâbları "Cenâb” diye yazılır.

Padişah tarafından hâkiminin hâssı (—) akçedir. Zeamet sahibi (—) ve timar sahibi (—) adettir. Alaybeyi ve çeribaşısı vardır.

150 akçe pâyesiyle yahşi (iyi) kadılıktır, ama bazı zaman, yaman âsumanî kadılıkdır (kâğıt üzerinde kadılıktır). Zira amansız Kürt bölgesidir.

Sipah kethüdayeri, yeniçeri serdarı, kale dizdarı, müftüsü ve nakibi yoktur. Bütün yönetim hakkı hâkiminin elindedir. Hatta kalesi, cebehanesi, dizdarı ve neferatları tamamen hâkimi tarafındadır.

Hazzo Kalesi'nin şekli: Zov Dağı eteğinde bir sarp kaya üzere bir küçük kaledir, fırdolayı büyüklüğü 1.600 adımdır. Doğu tarafı meyilli yalçın kayalı dağlardır, kıblesi tarafı ovalardır. Bu tarafa bakan bir demir kapısı var, yolu gayet sarptır. Aşağı varoşuna zorlukla inilir.

Kale içinde bağsız ve bahçesiz tamamı toprak ile örtülü 150 adet hane vardır, ama kalenin yarısını, hâkimi olan Murtaza Bey'in sarayı tutmuştur ki kat kat odalarla donanmış bir saraydır.

Bu hâkim Murtaza Han, Bitlis Hanı Abdâl Han’ın damadı bir başına buyruk şehzade gibi Hâtem-i Tay ve Cafer-i Bermekî tabiatında, Hüseyin Baykara huyunda ikram sahibi yumuşak huylu, sakin yaratılışlı, meydan eri, yüce şanlı Murtaza Han idi. Sarayında bir gece tonuk olup sohbet şerefleriyle şereflendik. Sarayında su sarnıçları var ve kale içinde (—) (—) camii var, diğer yapıların hepsi tamamen aşağıdadır. [220b]

Hazzo Varoşu’nun anlatılması: Kalenin kıble tarafı eteklerinde bir genişçe zeminde bin adet haneli henüz mamur olmada, tamamı toprak ile örtülü mamur evlerdir. Hepsi (—) adet mihraptır. Cümleden çarşı içinde (—) (—) camii (—) (—) camii ve Şeref Han medresesi (—) (—) (—) (—) (—) (—) ve bir küçük kilise hamamı var ve 300 adet küçük dükkânı var.

Ve hâlâ vaktin hâkimi olan Murtaza Bey bir kârgir sağlam yapı bir han inşa etmiş ki sanki sağlam bir kaledir. Taşlık zemin olduğundan bağ ve bahçeleri iyi değildir, ama halkı cesur ve gürbüz gençleri olur. Piyadesi ve at binicileri meşhurdur. Şeyhanî, Ma'arrâvî ve zivzik kılıç vurmada ve câb gedelec taşıyıp ok atmada benzersiz kavimdir.

Ve gayet musallî (namaz kılan), Şafiî mezhebinde inançlı ve dindar sâlih adamları vardır. Gerçi yaylalarında Halitî, Çekvânî ve Zibârî Yezidî Kürtleri vardır ama onlar ile alış veriş eylemezler. Bu şehrin kuzey tarafında (—) (—) kalesidir.

.....................(1.5 satır boş).....................

Hazzo Kalesi'nin ziyaret yerleri: (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—)