Niğebolu (Nikopol)

Niğebolu (Nikopol) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Yapıcısı Rum krallarından İstanbul yapıcısı II. Kostantin'in kardeşi Nigepoli kraldır. yani "Cennet kuşu kral" demek olur. Yunan dilinde "poli" kuştur. Nige bir uçmağın (cennetin) ismidir. O kralın ismiyle isimlenmiştir. Nigepoli'den bozma Niğebolu derler. [113b] Duvarlarının yüzünde çok Rum yazısıyla tarihleri var. Gayet eski kale imiş. Daha sonra (---) tarihinde Yıldırım Han feth edip Nikbolı demiş, yani iyisi çok demek ola.

Daha sonra Süleyman Han kanunu üzere Özü eyaletinde başka sancakbeyi tahtıdır. Paşasının padişah tarafından hassı 400.000 akçedir. Zeamet sahipleri 19 ve timar sahipleri 344'tür. Alaybeyi, çeribaşısı ve yüzbaşısı vardır. Kanun üzere bütün timar sahipleri cebelüleriyle 2.000 asker olup paşası askeriyle 3.000 silahlı, donanımlı ve tertipli asker olur.

Ve 300 payesiyle şerif kazadır. Toplam (---) adet köyleri vardır. Bu nahiyelerden kadıya 5.000 guruş, paşasına kırk-elli bin guruş gelir.

Şeyhülislamı, nakibüleşrafı, bir yerde şehir naibi, muhtesibi, sipah kethüdayeri, yeniçeri serdarı, miri bacdarı, şehir kethüdası, kale dizdarı, kale neferatları, liman kapudanı ve neferatları vardır.

Yüksek Niğbolu Kalesi'nin şekilleri: Tuna Nehri kenarında Edirne toprağında göklere doğru baş çekmiş çakmak taşlı bir kızıl yalçın kaya üzerinde dörtgen şekilli taş yapı sağlam ve dayanıklı yüksek kaledir.

Fırdolayı büyüklüğü tam 4.000 adımdır, ama Tuna'ya bakan tarafı gayet yalçın kanara kayalar olduğundan o tarafta kale duvarı yoktur. Hepsi şahane şahnişinli (balkonlu) büyük saraylardır ki bütün pencereleri Tuna Nehri'ne bakmaktadır. Bu taraflar gayya kuyusu gibi uçurum olduğundan eskiden de kale duvarı etmemişler. Bu taraf sokakları tamamen sarp taşlık olduğundan taştan kesilme kaldırımlı merdiven merdiven yokuştur.

Bu kale toplam 26 kuledir ve iki kapıdır. Biri doğu tarafına açık çarşı kapısıdır. İki kat sağlam demir kapıdır. Bu kapı kulesi içinde bir mescidi var, pencereleri çıkıntılıdır.

Ve bu kapı dibinde bir demir pencere vardır. Yağmur yağdığında bütün kalenin sel suları bu pencereden dışarı akar. Ve bir kale kapısı da batı tarafına bakmaktadır. Kale içindeki yukarı çarşıya çıkar. Bu kapının iç yüzünde borçlu ve katil zindanı vardır. Bu kapı arasında tunçtan bir adam pençesi vardır. Salsal'in elciği imiş. Acaip büyük pençedir.

Ve yine bu aralıkta at geyimleri var, bu da iki kat yeni kapıdır. Bütün kale neferatları burada gözcülük ederler.

Dizdar bu kalede oturur. Her gece davullar çalınıp bekçiler "Allah yektir yek!" diye bağırırlar. Zira Eflak serhaddidir. Özellikle Tuna Nehri buz olduğu zamanlarda bütün insanlar değerli eşyalarını aşağı şehirden bu kaleye karlar. Ta bu derece serhaddir. Düşman ile aralarında ancak Tuna Nehri vardır.

Ve bu kale içinde toplam 600 hane vardır. Hepsi eski yapı kiremit ile örtülü bakımlı evlerdir. Bunlardan Çerkez Ömer Ağa hanesi ve (---) {---) (---) {---) (---) (---) .

Ve hepsi 7 mihraptır. Bunlardan eski yapı,

Yıldırım Han Camii: Tuğla minareli ve kiremit örtülü eski camidir. Bu kalede bulunan evlerin hepsinin havası güzeldir. Kalenin doğusu, kıblesi ve güneyi tarafı duvarlarının burçları, bedenleri ve hendekleri gayet sağlam ve dayanıklı surdur. Hendeği; tamamen çakmak taşlı kesme hendektir.

Aşağı Küçük Hisar'ın şekli: Bu anılan kale yukarı kalenin yalçın kayası altında düzde Tuna kenarında kayalara bitişik başka liman kalesidir. Bu da taş yapı Ferhad kalesidir ama yalın kattır. Burçları ve bedenleri usta işidir. Bu da dörtgen şekillidir ama küçüktür. Büyüklüğü tam 500 adımdır. Ve doğu yönüne bir kapısı vardır. Başka dizdarı ve neferatları vardır. Ve 50 adet kiremit örtülü haneleri vardır. Eski zamanlarda bu kale liman imiş. Hala Tuna kenarında olan duvarlarda gemiler girip çıkacak kemerleri açık seçil bellidir.

Niğbolu'nun büyük varoşunun anlatılması: Bu liman kalesinin doğu tarafında dere aşırı büyük varoş ve eski şehrin kalesi ve hendeği yoktur. Tamamı 3.800 adet donanımlı ve mükemmel, kiremitli ve şindire tahta örtülü, altlı ve üstlü, bakımlı ve şenlikli ileri gelen haneleri vardır.

Hepsi 11 Müslüman mahallesi ve 6 Hıristiyan mahallesi vardır.

Tamamı 26 adet mihraptır. Bunlardan,

Şah Melik Camii: Kalabalık [114a] cemaate sahiptir. Uzunlamasına ve genişlemesine 150 ayaktır. Ve bir sanatlı başka bir tarz mermer minberi var ki İslam ülkelerinde benzeri yoktur.

Ve bu camiin iki kapısının biri sağ tarafında Derziler içine açılıp altı basamak taş merdiven ile çıkılır. Bir kapısı çarşı içine on basamak merdiven ile inilir. Ancak bu cami çarşının dar yerinde olduğundan asla ve kat'a havlusu yoktur.

Eski Camii, Çelebi Efendi Camii, Kabrancı Camii, Emir Çelebi Camii ve Yukarı Çarşı'da kale kapısı önünde Kadı Avn [Ivaz] Camii'nin kapısının kemeri üzerinde tarihi böyle yazılıdır:

Çün yapıldı mescid-i Kadı Ivaz
Bir şemmeşi yapdı anı bi-garaz
Çün tamam oldu dedi tarihini
Cehd edip yapdı anı bu dem Ivaz. Sene 1051 [1641]

Ve yukarıda Katib Balı Camii: Kurşun ile örtülü bakımlı bir mabettir. Minaresi camiin sol tarafında olup kapısı üzerindeki tarihi budur:

Kad büniye'l-mescidi 'l-vechi'l-meliki' r-rahman
eş-Şehir bi'l-katibi Balı el-Emin Osman
Zamanu devleti Sultan Bayezid Han
Ce'allallahu mülkehu fi'l-emni ve'l-aman
Li-haza kad ketebna mine't-tarih
Tekabellallehu’l-mehdi'l-Mennan. Sene 806 [1402-03]

Bu cami önceleri mescit iken Osman Ağa, cami edip o tarihin yanına bu tarih yazılmıştır.

Balı Katib Mescidi'ydi bu makam
Cami etti Osman Ağa ol hümam
Dedi tarihini Hatif bü 'l-heves
Oldu bin kırk sekizinde bil tamam Sene 1048 [1537-38]

Bu yazılan camilerden başkası mahalle mescitleridir.

Bunlardan donanımlı ve süslü cami olmaya layık Paşa Sarayı yakınında Hacı Kasım Mescidi, kurşunludur ve eski yapı sanatlı mescittir. Bir tuğla minaresi var ki görülmeye değer. Kapısı üzerinde tarihi budur:

"Sahibü'l-hayrat el-Hacı Kasım b. Ömer fi şa'bani'I mu'azzam li-sene hamse ve aşere seb'a mi'e [Hayır Sahibi el-Hacı Kasım b. Ömer. Şa'ban 715/1315]"

Ve Sücah Mescidi, İskele Mescidi, Kapan Mescidi ve Saraçhane Mescidi, kısacası 17 adet mahallenin 26 mihrabının toplam 19 adedi mescitlerdir ki 8 adedi cuma camileridir.

Ve toplam 11 derviş tekkeleri vardır. (---) (---) (---) (---) (---)

Ve hepsi 16 adet tatlı su çeşmeleridir. Evvela aşağı şehirde mahkeme yakınındaki çeşmenin tarihidir:

Sahibü 'l-hayrat ve 'l-hasenat el-fakir Ömer b. Mustafa

Ve bu tarihe bitişik dört köşe bir ham mermer üzerine bir güzel h. t ile tarihi yazılmıştır ama gerçekten de sikkesi mermer üzerine kazılmıştır. Tarih:

Çünki çeşme oldu ayn-ı cariye
Nuş eden yarana sahhan afiye Sene 953 [1546]

Ve 20 adet sıbyan mektebi var. Hayır sahipleri çok olduğundan bütün çocuklara her ay vakıf tarafından belirli maaşlar verilir. Ve her sene birer kat bayramlık elbiseleri ve çantaları verilir.

Ve tamamı üç adet gönül alan hamamdır.

Evvela çarşı başında yol kenarında altı ayak taş merdiven ile inilir Çifte hamam, ferahlatıcıdır, havası, yapısı ve suyu gayet tatlı aydınlık hamamdır.

Bu hamamdan yukarıca Eski Hamam, bu da rahat hamamdır.

Bu hamamlardan başka şehir ileri gelenlerinin anlattıklarına göre 70 adet özel hamamlardır.

Ve kale altında Tuna'ya bakar Öyleme Hamamı gayet tatlı hamamdır. Lakin öğleden sonra bizim annelerimiz girerler.

Ve toplam yedi adet tüccar hanları vardır. Evvela Şaban Çelebi Hanı, Mustafa Çelebi Hanı ve Eskihan. Bunlar sağlam, bakımlı ve meşhur hanlardır. Diğerleri küçük konuk evleridir.

Ve hepsi bin adet bakımlı ve süslü dükkanlardır ve gayet kabalıktır. Zira işlek şehirdir. Ve bir sağlam bedesteni vardır. Bütün sanat sahipleri mevcuttur, ama terzileri çoktur ve iyi ustalardır. Çerkezi tarzı kırık esvap biçerler. İleri gelenleri atlas, ipekli ve prankon çuka giymeye düşkünlerdir. Orta halli olan kimseleri tamamen renkli boğası giyerler. Ve düşük (fakir) halli kimse haline göre esvap giyip başlarına Tatar kalpağı giyerler. Zira reayası genellikle Çıtak kavmidir, Eflak, Boğdan ve Bulgar'dır. Ve bütün halkı düzgün Eflak ve Bulgar dili konuşurlar.

Ve bütün şenlikli haneleri dere, tepe ve bayırlara yapılmış olup büyük hanelerinin iki kapısı vardır. Buradan araba girip çıkar, ama her zaman açık değildir. Ve biri küçük kapı büyük kapıya bitişiktir. Daima ondan girilip çıkılır, eski alışkanlıkları ve ihtişamları budur.

Ve düzgün minare gibi duman çeken bacaları var ki bir diyara mahsus değildir. Ancak Sivas eyaletinde Köprü şehrinin de böyle [114b] yüksek duman çeken bacaları vardır.

Ve bu Niğbolu şehri gayet bolluk şehir olduğundan halkı gayet zengin, kapıları açık, nimetleri boldur ve yurdundan uzak kalmış kimseleri evlerine davet edip ziyafet ederler. İleri gelenleri daima reaya sever olup fakirleri korurlar ve birbirleriyle çok güzel geçinirler.

Birbirlerine düşmanlık edip koğuculuk ve yericilik etmezler, bozgunculuk edeni şehirde komayıp tamamen sevgi ile geçinip akraba ve taallukat olmuşlardır.

Tamamı 3800 kiremitli ve şindireli evlerinin duvarları baştan başa kargir taş duvardır. Zira kıblesi tarafı taşlıktır. Onun için bütün caddeleri sanatlı kaldırım döşeli anayollardır.

Ve hayat kaynağı suyu Tuna Nehri olup havası tatlı olduğundan mahbub ve mahbubesi herkesçe beğenilir, ama gayet edepli kadın ve erkekleri vardır.

Sanatlarının beğenilenlerinden; Niğbolulu Hacı Mustafa tüfengi, yeryüzünde benzeri yoktur. Gerçi Taşlıca'da, Yenipazar'da ve Cezayir'de tüfenk çoktur ama bu Niğbolu tüfengi gibi yoktur. Zira içi burmadır. Bu tarza göre bir üstad taklit edememiştir. Tüfengleri 500 kuruşa satılır. Ve (---) (---) (---) (---) (---).

Yiyeceklerinin ve içeceklerinin beğenilenlerinden,

................ (1.5 satır boş) ...............

Niğbolu'nun ziyaret yerleri: O şehrin kıblesi tarafında şehre eğimli bağlar içinde,

Ali Koç Baba Sultan ziyareti: Acaip türbedir. Allah sırrını aziz eylesin ( ---) ( ---) (---) ( ---) ( ---) (---) ( ---).