Kilidü'l-bahreyn Rumeli Hisarı (Rum-ı Burceyn) (Kilitbahir)

Kilidü'l-bahreyn Rumeli Hisarı (Rum-ı Burceyn) (Kilitbahir) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Allah iki dünyanın tehlikelerinden korusun

856 [1452] tarihinde bunu da ibtidâ Fatih Sultan Mehmed 2 adet büyük kule yapıp ismine Burceyn Kalesi dediler. İstanbul fethinden sonra biraz daha genişletip bu üslup üzere imar etti.

Sonra Süleyman Han bizzât kendileri Akdeniz içinde Malta gazasına, yani Rodos savaşına giderken bu kaleye uğrayıp imar etmişti. Sonra kendileri karadan Rodos'a gidip Kaptan Pulak Mustafa Paşa donanma-yı hümâyûn ile Rodos karşısında Marmaris Boğazı Kalesi'ne varıp orada Süleyman Han’ı baştardaya alıp eski Rodos'a geçirip aman vermeden eski Rodos'u feth edip donanma orada kaldı. Süleyman Han sayısız asker ile Rodos’a sarılıp "Fetahtümâ" lafzı tarihinde Rodos Kalesini feth edip donanma-yı hümâyûn ile yine bu Boğazhisar’ına gelip gaza malıyla daha imar etti. (—) (—)

Rumeli Boğazhisarı’nın şekli

Evvelâ Rumeli toprağında Kaptan Paşa Eyaleti'nde Gelibolu Sancağı hükmünde 150 akçe pâyesiyle şerif kazadır. Hâkimi hepsinden melik dizdardır. Ve (—) adet kale nefer atları ve bölük ağaları vardır. (—) (—) (—) (—)

Kalesi deniz kıyısında dörtgen şekilli rıhtım şeddadî gibi sağlam yapı, burcu kulesi gayet dayanıklı ve muhkem hisardır. Ensesinde güneş tarafı dağdır, üzerleri baştan başa bağdır ve doğu tarafına bakar iki kat yeni demir kapıları vardır. Hisar içinde (—) adet kiremit ile örtülü evler vardır.

Bir hünkâr camii, buğday ambarları ve cebehaneleri vardır, ama başka çarşı pazar, han ve hamam yoktur.

Burada da deniz kıyısında Fatih'in ve daha fazla Bayezid Han'ın Moton ve Koron kalelerinden getirdiği toplar var, Süleyman ve II. Selim, III. Murad, Ayas Paşa ve Piyale Paşa topları var ki her biri birer ikişer pâre kale değer toplardır. Hatta saadetli hünkârımız baştarda ile gelirken iki taraf kalelerinden top şenliklerinde 200 adet sektirme toplar atılırken bu Rumeli Kalesi'nin bir büyük şayka topu parçalanıp zelzelesinden bazı evler harap olup hünkârımızın fermanıyla imar oldu. Deniz kıyısında tamamı 62 top vardır. 40 top da hisar içindedir. Bütün cebehanesi mükellef ve mükemmeldir. Hatta Sultan Murad, Sultan İbrahim ve Sultan Mehmed Hanımızın musahibleri olan Tavşan Dilsizi, Köprülü vezir yanılmasıyla bu kalede hapsolup neferat gibi pür-silâh nöbet beklerdi. Buradan,

Rumeli Hisarı varoşunun anlatılması

Kalenin kuzeyi tarafında yedi sekiz yüz kadar tamamı tek katlı ve iki katlı kiremit örtülü mamur hanelerdir. Yüz elli akçe pâyesiyle kadı burada oturur. Yeniçeri serdarı, sipah kethüdayeri [94a] ve başka hâkimleri yoktur.

Ve hepsi (—) adet mihraptır. Evvelâ çarşı içinde (—) (—) (—) (—) (—) mescitlerdir ve (—) hamamı var. O kadar güzel ve gönül açıcı, hoş havalı hamam değildir. (—) (—) Bunlardan başkası ev hamamlarıdır, zira halkı gayetle kapalı, çoluk çocuk sahibi, her şeyden vaz geçmiş kimselerdir.

Ve (—) adet hanları var ve 3 adet eğitim yuvası sıbyan mektebi var. (—) (—) (—) Bundan başka meşhur imâristanı yoktur, ama bağı ve bahçesi gayet çoktur.

Suyu ve havası gayet hoş olduğundan bütün halkı sağlıklıdırlar. (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (---)

Burada biraz yâran dostlar ile Killik Burnu adlı yerde zevk u safa edip sabahleyin yine bütün yârân dostlar ile (—) Paşa bahçesinde zevk u safalar ederken vakarlı padişah dağlara avlanmaya geçip gitti. Allah’a hamd olsun bu îrem bahçesine uğramadan geçip zevkimize engel olmadı. Bir acayip ve garip, beğenilen tarzda ve bir hoş ibret verici şekil üzere yapılmış bir İrem bağıdır ki her semtinin birer çeşit hoş maksureleri, havuz, şadırvan, selsebil ve fıskiyeleri ne diller ile anlatılır ve ne kalemlerle yazılır değildir. Gerçekten de Konya'nın Meram Bağından örnek verir. Burada olan can besleyen çeşmenin tarihidir.

Hâtif-i Kudsî dedi tarihin o dem anın
Nûş edelim zülâli Âl-i abâ ruhuna Sene 887 [1482]

Eğer bu gönül açan bahçenin özelliklerini olduğu gibi yazsak seyahatten kalmak gerekir. Hemen yine bütün yâranlar ile Rumeli Hisarına gelip,

Rumeli evliyaları ziyaretleri

Evvelâ Âl-i Abâ fukarası sultanı hakir u fakir Abdi Baba ziyareti ve Yazıcızâde Mehmed Efendi halifelerinden Şeyh Ali Efendi ziyareti.