Ardahan

Ardahan hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Çıldır eyaletinde Sultan I. Selim Han ( ---) tarihinde feth etmiştir ve sancakbeyi tahtıdır. Beyinin hassı 300.000 akçedir. Sancağında zeamet 8 ve timar 87. Alaybeyisi, çeribaşısı, dizdarı ve 200 kale neferatı var. Beyinin cebelüleriyle toplam bin kadar askeri olur.

Ve yüz elli akçe payesiyle şerif nagehanı kazadır. Ve toplam (---) adet nahiye sayılır. Nakibüleşrafı yoktur. Müftüsü Ahıska'dadır.

Kalesi bir yalçın kaya üzerinde dörtgen şekilli taş yapı bir güzel kaledir. Fırdolayı çevresinin büyüklüğü ( ---) adımdır. Ve asla bir taraftan havalesi yoktur. Hepsi iki kat, 70 kuleli ferahlık verici bir kaledir. Üç kapısı vardır, biri (---) ( ---) tarafına açılır. Asitane (İstanbul) tarafından bir oda cebecileri var.

Bu şehir içinde Kaya Paşa hanedanı meşhurdur. (---) [322b] Bu şehrin eteğinden (---) çayı akıp doğu tarafında büyük Aras Nehri'ne karışır. Bu şehrin toplam (---) adet toprak ile örtülü eski evleri vardır ve tamamı mihraptır. (---) camidir. Evvela

................ (1,5 satır boş) ...............

Geri kalanları rriesdtlerdir. Aşevi, medrese ve darülkelam yoktur. Ancak sıbyan mektepleri vardır. Ve (---) kadar küçük dükkanları vardır. Yer yer hancağızları vardır.

Ama suyu ve havası soğuk olduğundan bağ ve bahçeleri yoktur. Ama meyvesi Tortum'dan ve Açaris Kalesi'nden gelip bu şehri türlü türlü meyveler ile doyururlar.

Ardahan halkı tamamen mü'min, muvahhid ve ehl-i sünnet ve'l-cemaat, garipleri sever ve salih kimselerdir. Çoğunluğu ziraat ile geçinirler. Bir bölüğü kara tüccarlarıdır. Ve dağlarında tatlı göğem meyvesi olur.

Bu kale, Erzurum'un kuzeyinde beş merhale yerdir. Ve Ardahan'dan Kargapazarı'nı geçince Kars bir konaktır.