Vitiloz (Oitylo)

Vitiloz (Oitylo) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Deniz kıyısında bulunan, bin adet kale gibi sarp ve kargir kuleli, mazgallı, hepsi şeddadi yapılı ve baştan başa kiremit örtülü evlerdir. Bu bin adet hanelerden toplam 3 bin adet namlı firkateci kafirleri çıkar. Halkı gayet bezirganlardır ki hepsi Frenk gibi saçlı olup çoğu siyah Frenk şapkası gibi Eflatuniyye tartur şapka giyerler. Zira gece gündüz görüşmeleri, alışverişleri tamamen Frengler iledir. Geri kalanları kırmızı fes giyip kırmızı parankona çuka göğüslük ve kırmızı çukadan gümüş düğmeli bağır yeleği giyip Cezayir levendi gibi gezerler.

Ve avretleri diğer Manya avretleri gibi değildir. Başka türde elbiseleri ve fistanları var. Tamamen mücevhere, altın ve süslere gömülüp diba, şlb, zerbaf, kamha, darayı Frenk fistanları ve Frenk pabuçları giyip başları mücevher taşlı takkeli olup bazı kadınları gümüş ve altın taştan takkeler giyerler.

Bağ ve bahçeleri, dut ağaçları ve zeytinleri hesapsız olup ipeği gayet meşhurdur.

Ve abıhayat suları, tatlı su kuyuları, havası ve suyu gayet hoş olup büyük bir manastırı var. İçinde 150 papazı olup haraca yazmadığımızdan dünyalar kadar sevinip hakire çok çok saygı gösterip hizmet ettiler.

"Hristos hakkı için Müslümanlar iyi adamlardır" diye kendi inançlarınca yemin ederlerdi.

Bu sanatlı kilisenin papazlarına ta Dip Frengistan'dan her sene nice kere yüz bin milyon guruş mal gelip gelen giden yolculara yedirip içirip kondurup göçürürler. Hatta Kudüs-i Şerif'te olan Nasara Kumamesi'nden de hediye gelir, zira bu Manya Osmanlı Vilayeti içinde olup Osmanlı ile savaş edip baş eğmediklerinden ve her sene binlerce Müslüman'ı esir ettiklerinden bu kilise rahiplerine hediyeler gelir. Gerçekten de acayip melun kefereleri vardır.

Bunlar asla bir mezhebe bağlı değillerdir. Freng'i tutup bize satarlar, bizi tutup Freng'e satarlar. Ne Hıristiyan, ne Yahudi, bir alay Mecusi kefere şekilli melunlardır.

Bu Manya kafirleri hep birbirleriyle cenk edip birbirlerini esir edip kendi oğullarını ve kızlarını da bizim reayamız olan Rumlara ve Frenglere satıp kar edinirler. Kızlarını Müslümanlara rica edip nikah ile verirler. Ve birbirlerini kırıp esir edip birbirlerinin çocuklarını çalıp satarak kar etmek ile geçinir keferelerdir.

Bu Vitiloz keferelerinin çoğu firkatecidir. 12 adet firkatelerini, Ali Paşa korkusundan biz yazıma varmazdan bir gün önce karşı kıbleleri tarafında deniz içinde 40 mil uzak olan Çuka Adası'na firkateleriyle Müslüman esirlerini gönderip orada saklamışlar. Onlar da,

"Biz şimdi Osmanlı ile barıştık" diye Çuka adalılar firkatelerini kabul etmeyip Zakilse Adası'na göndermişler, ama onlardan da hayır gelmemişti. Ama Vitiloz'un bir büyük limanı var, 4 mil kuşatır bir körfezdir ki bin pare gemi alır. Ve daima Venedik donanması bu limanda yatıp sulanıp bu keferelerden yardım alırlar. Girit kafirlerinin kalp kuvvetleri daima bu Manya kafirleri ve Arnavutluk'ta Kilimente, Karadağlar, Dukat dağları ve Kuryeleş dağlarının Arnavut kefereleri Venedik cenkçileri idi.

Bu Vitiloz büyük iskeledir. Limanının ağzı lodos rüzgarına, bizim Koron Kalesi kenarında Deve Burnu'na bakar, araları 12 mil olup bir menzilgah limanı vardır. Bu hakir bu liman ağzına bir kale yapılmasını uygun ve doğru görüp Serdar Ali Paşa'ya arz ettim:

"İnşaallahu Taala bir kale yapalım. Ne büyüklükte, ne şekilde olacağını, ne kadar asker gerekeceğini ve ne yerden kul maaşları toplanacağını, her çeşit mühimmat ve levazımatlarıyla ayrıntılı olarak yazıp bize bildirin. İnşaallah biz de bütün İslam ordusu ve tüm donanma-i hümayun ile Vitiloz Limanı'na demir atmamız mukarrerdir" diye yazıp mektupları geldiğinde ne yazdığı bilinip bütün Vitiloz kafirlerinin yaşlıları ve papazlarıyla konuşup görüştük. Kafirler bu mahalde kale ne lazımdır dediklerinde bizimle memur olan Moton ve Koron gazileri,

"Eğer burada bir sağlam Zarnata Kalesi gibi kale yapılırsa henüz Manya fetholup Akdeniz kafirlerden temizlenir. Tunus, Trablus, Cezayir ve Girit'e gidip gelen yardım gemilerimize Girit'e karşı bir dinlenme limanı [336a] olup bizim kalelerimizin gemilerinin de bu Manya'ya gidip gelmesi kolay olur" dediler. Hakir yine bütün iş erlerinin görüşleri ile bu mahalle kale yapılmasının uygun görüldüğünü, bütün kalenin mühimmat ve levazımatlarını tek tek yazıp Serdar Ali Paşa efendimize bildirdim.