Eskihisar

Eskihisar hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

755 tarihinde Rum keferesi elinden Menteşe oğlu Ahmed Bey fethetmiştir. Onlardan (—) tarihinde Orhan Gazi yüz bin sıkıntı ve zorluk ile fethedip yıkmıştır. Hâlâ yapı kalıntılarından duvarlar ve hisar burçları görünür. İç el olmak ile dizdarı ve neferi yoktur.

Menteşe sancağında paşa hâssıdır, voyvodalıktır. 150 akçe şerif kadılıktır ve nahiyesi (—) köydür. Kethüdayeri yoktur, ama serdarı vardır. Ve ayanı yoktur, halkı genellikle fukaralardır. Üzerlerine uğursuzluk çökmüş, zira işleri kazançları tütün ekip satarlar.

Bu şehir iki dağ arasında bir geniş öz içinde bağlı bahçeli ve âbıhayat sulu 3 mahalle ve 280 haneli ve hepsi toprak örtülü evlerdir. Hansız hamamsız bir garip kasabadır. Ancak 10 dükkânı var ve akarsuyu çok olmakla 40-50 tabakhane dükkânları var. Gayet hoş gönü olur, zira dağlarında mazısı çoktur.

Ve 2 camii var, yukarıda bu kale fatihi Menteşe oğlu Sultan Ahmed'in camii ki Kuru Cami derler, eski tarzdır.

Aşağıda çarşı içinde Tabakhane Camii ki Sulu Cami derler, bir zengin bezirgânın yapısıdır. Kiremitsiz kârgir kubbe kireç sıvalı bir geniş eski camidir, ama avlusu yoktur. Dış yan sofanın solunda cami duvarına bitişik (—) (—) sultan medfundur. Camiin taşra solunda tahta sofa altında iki değirmen yürütür bir âbıhayat su kaynayıp akar, bütün cemaat ondan abdest tazelerler. Oradan aşağı tabakhaneye ve oradan bağ ve bahçelere dağılır. Onun için bu camie Sulu Cami derler, gayet mesiregâh yerdir. Camiin taşra sofalarında mermer sütunlar üzere küçük kubbeler vardır.

Bu şehir eski zamanda öyle mamur imiş ki 1 saat yerde büyük yapıları var ki insan hayran kalır. Özellikle kalesinin binası yeryüzünde meğer benzeri Şam'da Baalbek Kalesi ola. Bu da öyle fil gövdesi kadar cilâlı mermer ve diğer taşlarla yapılmıştır, asla kireç yapı değildir, baştan başa taş taş üzere demir kenetli yapıdır. Bütün taşları birbirine öyle kaynaşmış ki sanki tek parça sanırsın, öyle bir büyük ve süslü kale imiş. Hâlâ her tarafında nice bin havuz, şadırvan ve kemer kubbe kalıntıları var ki anlatılmaz.