Kopan (Törökkoppány)

Kopan (Törökkoppány) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Macarca'da (—) (—) demektir. Yapıcısı Mikloş Niski Ban'dır. Süleyman Han korkusundan yapmıştır. Sonunda 1009 tarihinde korktuğuna uğramıştır. Bu da III. Mehmed Han zamanında Gazi İbrahim Paşa eliyle Zirinli kâfirinin elinden fethedilmiştir.

Hâlâ Kanije Eyaleti'nde başka sancak beyi tahtı olup beyinin hass-ı hümâyûnu 230.000 akçe olup zeamet sahibi 13 ve timar sahibi 311 kadardır. Alaybeyi, çeribaşı ve yüzbaşısı vardır.

Savaş sırasında beyinin askeriyle toplam 3 bin asker olur. Ve 150 akçe pâyesiyle âsumânî kazadır ki asla köyleri yoktur, tamamen kâfiristandır. Müftü ve nakibi yoktur, ama sipah kethüdayeri ve Budin yeniçeri serdarı vardır. Ancak kapukulu yeniçeri serdarı yoktur.

Bir kere yeniçeriler bu kaleyi aman ile kâfire verdiklerinden bu kaleye asla yeniçeri komazlar. Hâlâ üç oda cebeciler ile cebeci ağası ve bir oda topçu ağası vardır. Muhtesibi, bâcdarı, haraç emini, şehremini, mimar ağası, dizdar ağası, 500 kulu, 12 ağalığı ve nice yüz ayanları vardır. Ayandan (—) (—) (—)

Kalesinin şekli: Bir düz yerde beşgen şekilli, şeddadi taş yapı, sağlam iç kaledir. Batı tarafa ancak bir sağlam kapısı vardır. Hendeği bataklıktır, asla eğimi yoktur. Ve dört tarafı iki saatlik top menzilinden uzak sarp ağaçlı dağlardır.

Bu kalenin dört tarafında gayet sağlam kulelerinde çok iri balyemez topları olup donanımlı ve mükemmel cebehanesi, her mühimmat ve levazımatları mevcuttur. Beden dirsekleri ve kapı önünde köprüsü hazır olup her gece köprüyü bekçiler makara ile kaldırırlar.

Bu narin kale fırdolayı 2.500 adımdır. Hisar içinde toplam 645 adet şindire tahta örtülü tek katlı ve iki katlı haneleri vardır, ama bahçeleri yoktur, gayet daracık evleri var.

Hepsi 4 adet camidir. Süleyman Han Camii iç kalededir, ufak tefek eski bir mabetgâh camidir. Sonra,

Hasan Ağa Camii iç açıcıdır. Sonra, Alaybeyi Camii ruhaniyyetli ibadetgâhtır. Sonra, Saçlı İmam Camii güzel ibadetgâhtır. Sonra,

Bunlardan başka kale içinde ve dışında 11 adet mihrap mahalle mescitleri vardır.

Toplam 16 adet Müslüman ve kefere mahallesi vardır, ama genellikle taşra varoş mahalleleridir.

Kopan Kalesi taşra varoşunun şekli Bir düz geniş ovada büyük bir varoştur ki tamamı kat kat, şindire tahta örtülü pek çok odalı geniş evleri var.

Bu varoşun çevresi gayet sağlam rıhtım ve çim dolma eski palankadır ki büyük bir duvar kuşatıp her tarafında çok büyük ve heybetli tabyaları vardır. Her köşesindeki dirseklerinde mazgal delikleri ile hazır bir büyük varoştur. Ancak bu kalenin büyüklüğüne göre kulu azdır, ama uzdur.

Kâfirler defalarca bu kaleyi kuşatıp bir iki ay dövüp sonunda hüsrana uğramış olarak giderlerdi.

Hatta 1074 tarihinde yine kâfirler gelip kuşatıp bir taş koparmaya güçleri yetmedi, bu kale gazileri kâfirin başlarını koparıp başsız ve buğsuz it gibi gittiler. Ta bu derece yarar ve namlı gazileri vardır.

Taşra varoşu sarp olup hendeği çepçevre ağzına kadar batak su olduğundan [10a] gazileri kâfirlerden asla korku ve ürküntü çekmezler. Bu varoş kaç adımdır, hatırımda yoktur, fakat şarampavları ve mazgal delikleri çoktur.

Taşra varoşunun üç kapısı vardır. Biri (—) yönüne bakan Sultaniye Kapısı, biri Kanije Kapısı ve biri Seget Kapısı'dır.

Mescitleri ve camileri yukarıda yazılmıştır.

Toplam 2 medresesi, 3 adet sıbyan mektebi, 2 adet derviş tekkesi vardır. Ve toplam 2 adet hamamı var, biri iç kalede Süleyman Hamamı, biri dış varoşta Bey Hamamı, ama hanları yoktur, zira "misafirleri hana kondurmak ayıptır" diye han yapmayıp bütün tüccar, gelen giden yolcular yıllarca evlerde konuk olurlar.

Ve yüz kadarca sanat ehli dükkânçeleri var, ama yine her şey mevcuttur.

............... (1,5 satır boş).................

Övgüsünün tamamlanması
Suyu ve havası tatlı olduğundan mahbûb ve mahbubeleri çoktur. Gayet bolluk diyar olduğundan garip dostu insanları var. Hepsi gaza ile geçinirler, zira gayet serhaddir, kullan gayet yiğit gazilerdir, ama Müslüman görünüşünde gezmezler. Hep güderi adıyla bilinen deri dolama, kırmızı Macar kalpağı, sıkma deri çakşır ve kısacık esvap giyip çokluk Türkçe bilmezler, hep Macarca konuşurlar, zira genellikle görüşüp kaynaşmaları Macar kâfirleriyledir. Ama gayet musallî ve ehl-i sünnet ve cemaat hâl sahibi gazileri vardır.

Bu şehirde 3 binden fazla ayağı demirli kâfir esirleri vardır. Her gece bütün kâfirleri iç kaledeki zindana korlar, sanki Vilagoş Kalemizin zindanı gibi cehennem çukuru zindanı vardır.