Vaç (Vác)

Vaç (Vác) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Tuna Nehri kenarında dörtgen şekilli tamamen çit palanka duvarlı 4 kat bölme bir sağlam hisardır, iki kat palanka duvarları üzerinde arabalar gezse mümkündür. Zira Kanije Kalesi gibi dolma rıhtım palankadır. İç kalesi, dış kalenin Tuna kenarına yapılmış bir sağlam ve dayanıklı dört köşe iç hisardır.

Bunun da başka hendeği içinde Tuna Nehri akıp batı tarafa bir kapısı önünde bir asma ağaç köprüsü ve iç hisar içinde 50 kadar tahta şindire örtülü dizdar evi, başka haneleri, [136b] ce~ behanesi, hâzinesi, tahıl ambarları ve Süleyman Han Camii var, başka han, hamam ve çarşı pazardan bir belirti yoktur.

Vaç Dış Kalesi'nin özellikleri
Anılan iç kaleyi kuşatmış mamur bir kaledir ki bu da dolma çit ve yüksek ağaçlarla yapılmış iki kat sağlam bir kaledir. Tamamı 5 mahalle ve 1.000 adet tahta şindire örtülü evlerdir. Ama nice kere kuşatmalar çekmek ile kârgir yapılı iki katlı haneleri azdır, ancak mamur hanedanlar vardır.

Tamamı 7 mihraptır. Evvelâ (—) (—) camii, kiremitlidir. Sultan Osman ile Hotin savaşında Budin vezirliğiyle bulunup şehit olan merhum Karakaş Paşa Camii, bir iç açıcı camidir. Hatta bu Vaç Kalesi'ni bu görüntüyle bakımlı ve süslü hâle getiren bu kutlu şehit ve gazi Karakaş Paşa'dır ve (—) (—) ve (—) (—) (—). Diğerleri mahalle mescitleridir.

Bir küçük hamamı, bir küçük hanı ve 150 kadar ehl-i hıref dükkânı var, ama bedesteni, medresesi, dârülkurrâsı ve ziyafet evi imareti yoktur. Ancak bağı, bahçeleri, mahbûb ve mahbûbeleri ve oda sahibi gazileri gayet çoktur. Suyu ve havası gayet güzel ve ekinlikleri beğenilir bir bolluk vilâyettir.

Bu varoşun 2 adet kapısı var. Biri doğu tarafa Hatvan Kapısı'dır, biri batıya bakar Tuna kenarında İskele Kapısı'dır. Bu iki kapı da sağlam demir kapılardır.

Bu varoştan taşra yine bu kaleye bitişik bir kat Macar reayası varoşu var, ama bu yalın kat palanka varoştur. Dolma rıhtım sağlam tabya varoş değildir, ancak yine her tarafında dirsekleri ve mazgal delikleri ile hazır iki ağaç kapılı, çepçevre hendekli ve hendeği içi Tuna suyu ile dolu Macar varoşudur. Birkaç Müslüman haneleri de vardır. Gerisi keferelerin uğursuz evleri ve üç adet kiliseleri vardır.

Bu Vaç Kalesi çepçevre 9.600 adımdır ve hendekleri pâktır. Mezarlıkları kıble tarafına, Peşte Kalesi tarafınadır. Ve tüm bağları kuzey tarafında Novigrad yolu üzerindedir.