Dimetoka

Dimetoka hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

2 adet Rum kralı kardeş idi. Birinin ismi Dimo, birininki ise Duka. Bu iki kardeş bu kaleyi ortaklaşa yaptıklarından Dimo Duka'dan bozma Dimetoka derler. 762 [1361] tarihinde Yıldırım Bayezid Han fethidir, Gazi Ferhad Bey eliyle.

Daha önce 7 kere kuşatılmış, ancak fethi nasip olmamıştı. Sonunda kralın birin Ferhad Bey avda avlayıp esir eder. Öbür kardeşi Rum kafirleriyle kaleye kapanıp kale içinden taşra çıkmaz. Reaya olmak şartıyla Duka adlı kral kalenin anahtarlarını Ferhad Bey'e teslim eder, sonra İslam askerleri kaleyi alırlar. Yoksa bu kale top darbeleriyle fethedilebilecek bir kale değildir. Ancak fetih sırasında kafirler kale içinde olmak üzere anlaşma yapıldığı için hala kalede dizdardan başka Müslüman yoktur.

Kale içinde 100 adet kargir yapı kiremit ile örtülü mamur kefere evleri vardır. Dizdar narin kulede sakindir. Ve bir kiliseleri var.

Rumeli Eyaleti'nde nice sarp ve sağlam hisarlar vardır ama bu da Mekü Seddi gibi sağlam kaledir. Hala Rumeli Eyaleti'nde Edirne bostancıbaşısı hükmünde Sultan Bayezid Han vakfı, voyvodası zapt eder. 150 akçe payesiyle şerif kazadır ve nahiyesi (---) adet köydür.

Eski taht merkezidir, Sultan Bayezid-i Veli burada nice zaman sakin olmuştur. Hatta I. Selim Han, babası Bayezid Han'dan padişahlığı zorla aldığında Bayezid Han'ı, bu Dimetoka eski taht merkezidir diye buraya sürmüştü. Bayezid Han, Havsa adlı yerde vefat edip cenazesini İstanbul'a getirip camiinin mihrabı önünde defnedildi. Sultan Yıldırım Han oğlu Musa Çelebi de bunda sakin olurdu, zira avları da gayet çoktur. Hala yukarı kalede cihannüma bir padişah sarayı var. Tamamen kurşun örtülü maksureleri, pek çok odaları vardır.

Kalesi, göklere doğru yükselmiş bir kırmızı yalçın kaya üzerinde, doğudan batı yönüne badem şeklinde uzunlamasına, şeddadi iki kat taş yapı ve 5 bölük güzel bir yapıdır. Büyüklüğü fırdolayı 2.500 adımdır. Tepenin içi ve dışı tamamen mağaralardır.

Tamamı iki kat duvarında birer adet sağlam kuleleri vardır, ancak hendeği yoktur, hendek olacak yeri de yoktur ve hendek lazım da değildir. Zira bu kalenin bazı yerleri göklere baş çekmiş iki minare boyu uçurum ve yalçın kayalardır. Özellikle batı tarafı ki Kızıldeli Nehri adlı deli divane akar suyun tarafı, şahin ve zağanos yuvalı kayalardır. O yüzden bu kalenin asla hendeği yoktur. Güney tarafına Kızıldeli Nehri akıp durur. O tarafında da hendekleri olmayıp gayet sağlamdır.

Bu Kızıldeli Nehri kenarında aşağı büyük varoşu var. Lakin etrafında kale duvarları yoktur, ama bu varoşa Kızıldeli Suyu aşın güney tarafı dağlan aşağı varoşa havaledir, ama iç kale de ona havaledir.

Yukarı kalenin iç kalesi iki kattır ve iki bölüktür. Birine [205b] Kız Kulesi, birine Cebehane Kulesi derler. Bu iki bölük hisarın birbirlerine geçmek için 2 kapısı olup kuzey tarafa bakar bir bölme hisar daha var, gayet sağlam duvarlıdır.

Hünkar Sarayı da iç kale gibi bir bölme hisardır. Lakin bu saray ve bölme duvarı İslam padişahlarının yapısıdır. Bu yazılan kat kat bölme hisar duvarlardan aşağısında birer kat küçük hisar adlı sarp ve sağlam duvar vardır.

Toplam 3 adet kapısı vardır. Biri ta iç kale kapısı, güney tarafa bakar. Bir kapı kuzey tarafa açılır kapıdır, bu da iç kale kapısıdır. Bir kapı da aşağı kat kapıdır ki çömlekçiler tarafına açılır. Ama bu yazılan kapılar hünkarlara mahsus kapılardır ki yukarıda padişah sarayı vardır. Bir kapı batı yönüne açılır, Köprü Kapısı derler. Bir kapı da kıbleye açılır, Çarşı Kapısı derler, iki kat sağlam ve dayanıklı kapılardır. Bütün halk bundan girip çıkarlar. Bu iki kat kapı arası da bir bölme küçük hisarcık gibi olmuştur.

Bu hesap üzere bu Dimetoka Kalesi toplam 6 kattır. Ve bütün bölme duvarlarında olan kapılarla (---) kat sağlam demir kapılardır. Ama aşağıda iki kapı dediğimizin taşrasındaki kapıdan içeri girerken, sağ tarafta duvarda bir adam boyu yükseklikte iri yazı ile beyaz mermer üzere yazılan tarih budur:

Devr-i adlinde o şah-ı keremin,
Yapılup oldu kıla' -ı müsned,
Sarf edip malını himmet etti,
Kıldı bu hizmete sa 'y-i bz-had,
Dedi tarihin Onun için Tlğz,
Kapu ağası-i Sultan Ahmed. Sene 1015 [1606].

Tarihin sağ köşesinde Yunanca Hazret-i Risalet-penah'ın saadetle dünyaya geldikleri gece temel koyulduğunun tarihi yazılmıştır ki garip yazıdır.

Mamur aşağı varoş

Tamamı 12 mahalledir. 600 adet kiremit ile örtülü altlı ve üstlü, kargir yapılı, yontma taş duvarlı, mamur ve süslü saraylar ve güzel hanelerde elbette bağ bahçe ve gül-i gülistanları bulunur.

Toplam 12 mihrap cami ve mescitleri vardır. Bunlardan Yıldırım Bayezid Han Camii 4 köşe duvar üzere ve içinde 4 adet kargir yapı direk üzere bir acayip ve garip tahtadan yapılma sanatlı kubbeli, nurlu camidir ki güzel ve süslü bir minaresi var. Bütün yapıları ve harpüşte tahta yapı kubbesi saf kurşun ile öyle sanatlı kurşun örtülüdür ki büyüleyicidir. Gece gündüz kalabalık cemaate sahip eski bir mabettir, ama avlusu yoktur ve bundan başka da cami yoktur.

Mescitleri

Burada 12 adet mescit vardır, ama cami olmaya uygun zaviyeler vardır. Bunlardan Nasuh Bey Mescidi bir selatin camii gibi kurşun kubbeli mamur mescittir. Kurd Bey Mescidi ve Pazarlı Bey Mescidi, yani Alaca Mescit demekle bilinir. Anka Mescidi, Oruç Paşa Mescidi, Kapucu Mescidi, Tatarlar Mescidi, Haraccı Mescidi, Zincirli Mescit, Cırcır Mescidi, Abdal Cindi Mescidi ve köprü başında Gazi Ferhad Bey Mescidi. Bunlar tamamen kiremit ile örtülü mübarek mescitlerdir.

4 adet medresesi vardır. Bunlardan Bayezid Han Medresesi ve Oruç Paşa Medresesi. 5 adet tarikat ehli derviş tekkesi vardır. Ve 5 adet sıbyan mektebi vardır.

2 adet darüzziyafe imareti olup biri Yıldırım Bayezid Han İmareti ve diğeri Nasuh Bey İmareti, kurşunlu aşevidir ki zengin ve yoksul herkese nimeti boldur

Ve (---) adet tüccar hanı vardır. Bunlardan kurşun örtülü Nasuh Bey Hanı mamurdur. Ve 2 adet gelen geçenler için kervansarayı vardır.

…

Toplam 70 adet ev hamamları [206a] vardır. Bunlardan Koca Solakbaşı hanesinin hamamı iç açıcıdır, derler ama hakir girmedim ve Allah bilir görmedim.

100 adet dükkanları vardır ki her şey bulunur. Ancak kargir yapı bedesteni yoktur, ama çömlekçi ve bardakçı dükkanları 200'den çoktur. Ve çarşı içi yer yer kudretten beyaz kaya kaldırımdır.

Suyu ve havası gayet hoş olduğundan mahbub ve mahbubesi nazik endamlı ve sim bedendir. Hepsinin yüz renkleri kırmızımsıdır, zira Kızıldeli Nehri'nin suyunu içerler. Gayet hoş ve hazmı kolay güzel bir sudur. Bu nehir Tanrıverdi Dağı'ndan kaynayıp gelip bu kalenin altında, güney tarafında 12 göz taş yapı temelli direkler üzere meşe direkleri döşeli büyük köprünün altından geçip daha aşağı kaleden bir top menzili alarka kıbleye doğru akarak gider. Arda Nehri, Tunca Nehri ve Meriç Nehri birleşip bir yerden akarken bu Kızıldeli Nehri onlara karışır, hepsi bir yerden Enez Kalesi yakınında Rum Denizi'ne karışır.

Dimetoka'nın övüleceklerini bildirir

Bağ ve bahçesinde şireli, sulu, yemesi hoş üzümü ve tekkeşin ayvası beğenilir, ama kırmızı kırmızı Dimetoka bardağı, kaseleri, çanakları ve ibrikleri meşhurdur .