Söke

Söke hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Ayasluk toprağında ve Cezayir Eyaleti kaleminde Sığla Sancağı paşasının tahtıdır. Sığla bir ada yer olmakla paşa ve kaymakamı bu vilâyet ortası Söke'de oturur. Paşalara mahsus saray vardır. Paşasının padişah tarafından hâssı 8 yük akçedir. 2 adet kadırga ile paşası kaptan paşa ile denizde sefere gider. Alaybeyi, çeribaşısı ve sancağında 600 timar erbabı ve 26 serbest gedikli zeamet sahibi vardır. Kanun üzere bu timar erbabı cebelüleri ile 2 bin pâk silâhlı asker olup sancakbeylerinin sancağı altında sefere memurlardır.

Ve 150 akçe kazadır ve nahiyesi 40 adet köydür. Paşası daima deryada gezip kaymakamı 40 bin guruş tahsil eder. Yönetimi altında olan kazalar bunlardır ki yazılır:

Bunlardan beş kaza mevleviyet olmuştur. İzmir kazası, Karaburun kazası, Urla kazası, Çeşme, Sığacık, Sivrihisar, Eyneâbâd, Cumaâbâd, Kızılhisar, Ayasluk, Kuşadası, Balat ve sancak merkezi Söke kazası. Bütün kazaları bunlardır, ama nahiyeleri çoktur. Ve gayet verimli ve mamur bir diyardır.

Kethüdayeri, serdarı ve ayanı vardır, ama müftüsü ve nakibi yoktur. Şehri, Söke Dağı'nın burnundan uzak bir burun ucunda bulunup Menderes kenarında ve doğu tarafı Eyne Ovası'ndan ta Güzelhisar'a varınca kadar uçsuz bucaksız bir ovanın ucuna kurulmuş bir şirin kasabadır. Doğu tarafı Eyneâbâd kazasıdır.

Söke demenin sebebi oldur ki Orhan Gazi, Güzelhisar'da iken yere gelesi kâfirler Balat Kalesi'nden gemilerle asker döküp bu Söke Hisarı'na gelip yayılıp Söke Dağı'nda tabur kurup saklanır. Orhan Gazi de 80 bin askerle Güzelhisar'dan sökün edip Söke Hisarı surunda kâfirle cenk edip vuruşurken İslâm askeri bozulmaya yüz tutar. Hemen Orhan Gazi dal satır olup İslâm askerine güç vererek,

"Bre gaziler, şu kâfiri söke söke şehirden çıkarın" deyince aman Allah kâfirlere öyle Orhan satırı vururlar ki kâfirin bir tarafı kurtulmayıp hepsi ateş saçan kılıçtan nasibini alıp dermanları kalmayıp yaşlı ve gençleri toprağa yayılıp kalırlar. Bütün gemileri Balat Kalesi'nde yalnız kalıp Müslüman gazilere ganimet olur. Onun için bu şehre Söke derler ki Orhan Gazi'nin inci gibi sözlerindendir. O gaza malıyla bu Söke şehri mamur olmuştur.

Hâlâ 9 mahalle ve 1.100 hanesi toprak örtülü ve kerpiç duvarlı evlerdir. Ve tamamı 8 mihraptır. Bunlardan çarşı içinde Bey Sarayı yakınında (—) Camii kârgir minareli eski camidir, ama kiremitlidir.

Ve 3 mescidi, 17 dükkânı ve 1 hanı var. Hamamı kapalıdır. Bedesten, medrese ve imareti yoktur. Ama bağ u bahçesi gayet çoktur

Suyu ve havası o kadar hoş değildir. Halkı sarı yüzlü, gök gözlü ve Etrak sözlü zorba adamlardır.

Mahsullerinden bademleri, susamları ve pamukları gayet çok olur.