Baç

Baç hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Yapıcısı Menûçehr evlâtlarından Yejder Ban'dır. İlk Mençâr'dan bozulma Macar kavmi Beç'i budur. Daha sonra bozulmuş hâliyle Baç Kalesi derler. Nice devletten devlete geçmiş eski kaledir. Daha sonra, (—) tarihinde bizzat Süleyman Han, Seleşti kralı Macarı elinden pazu kuvveti ile fethetmiştir. Hâlâ Süleyman Han yazımı üzere Eğri Eyaleti'nde Segedin Sancağı beyinin kanun üzere tahtıdır ve 150 akçe kadılıktır.

Şeyhülislâmı, nakibüleşrafı, kale dizdarı, iç el olup sınır boyunda olmamak ile ancak 80 adet nefer hisar eri, sipah kethüdayeri, Budin ve Eğri yeniçeri serdarı, muhtesibi, bâcdarı, gümrük emini, haraç emini, mimar ağası ve subaşısı vardır.

Baç Kalesi'nin şeklini bildirir

Bu kale Tuna'dan gelme bir göl içinde dört köşe baştanbaşa tuğla yapı güzel bir kale olup batı tarafa açılır bir kapısı ve hendek aşırı asma makaralı köprüsü başında 2 adet şeddadi yapı büyük kuleleri üzerinde 8 adet şahane savunma topları var. Ve kapı üzerindeki 2 adet kulenin üzerleri şindire tahtalı kubbe örtülüdür. Kale içinde asla dizdar, kethüda, imam ve müezzin, mehterbaşı ve topçubaşı hanelerinden başka evler yoktur.

Bu kale ortasında büyük bir kule içinde cehennem kuyusuna benzer bir zindanı var, her gece bütün vilâyet ileri gelenlerinin esirlerini burada hapsedip bekçiler gözcülük ederler. Ve bu zindan yakınında bir Süleyman Han Camii var, ama eski tarz yapılmıştır. Ve bu kalenin altı tamamen boş kemer kemer yapılmıştır, zira batak yerdedir.

Bu kale içinde göle bakar bir cihannüma yüksek kule üzerinde bir seyir yeri şahnişini var. Bütün şehrin maarif erbabı safâlı dostlarına dinlenme ve sohbet yeri bir Havarnak köşküdür. Kulesinde olan şahi uzun toplar dört tarafı korutup her taraftan gelen düşman gözükür yüksek bir köşktür.

Bu kalenin büyüklüğü çepçevre 700 adımdır ki Macar Beç'i dedikleri bu iç kaledir.

Dış varoşunun anlatılması

Tamamen dolma çit palanka duvardır, ama gayet sağlam ve dayanıklı yapılmıştır. Ancak zamanın geçmesiyle bazı yerleri yıkılıp bozulmuş, iç eldir diye hâkimler tamir etmemişler. Bu varoşun çepçevre büyüklüğü 3.060 adımdır. Bunun da dört tarafı iç kalenin sazlığı ve bataklığı gölüdür. Ancak bir tarafında yolu vardır. Ancak iki adet kapısı var; biri kıble tarafına, taşra varoşa açılır. Ve bir kapısı yıldız yönüne, bağ ve bahçelere açılır. Bu varoşta toplam 200 adet tek katlı ve iki katlı, avlulu, kiremit örtülü güzel haneleri vardır ki genellikle kerpiç ve taş duvardır.

Ve tamamı (—) adet mihraptır. Çarşı kapısının iç yüzünde Mütedeyyin Paşa Camii yakınında mahkemesi vardır. Bu varoşta asla dükkân, han, hamam, imaret ve medrese yoktur, ama taşra büyük varoşta iki halvetli bir küçük hamam var. Eski çarşısında 100 adet tüccar dükkâncıkları vardır. Ve yeni çarşısında 140 dükkân vardır. Bütün değerli metalar bol bol bulunur, ama bedesteni yoktur.

Bu varoşta 8 mihrap vardır. Bunların içinde büyük Eski Cami'dir ki daha önce büyük bir kilise imiş. Fetihten sonra Süleyman Han cami etmiş. Uzunluğu tam 40 adımdır ve genişliği 30 adımdır. Eskiden çanlığı olan kule hâlâ ezan-ı Muhammedi minaresidir, ama bu minarenin zirvesindeki külâhı İstanbul'da bostancı külâhı gibi bir tuhaf sanatlı kurşunlu külâhtır. Geri kalanları mescittir.

Süleyman Han bu Baç Kalesi'ni yağmalattığında bu cami olan kiliseye nice bin kâfir malı menali ve evlâtlarıyla kapanıp 7 gün cenk edip nice bin mücahit gaziler şehitlik şerbetini içmişlerdi. Sonunda sekizinci gün bu kilise fethedilip nice bin esir ve nice bin kese milyon mal ile gaziler doyum olup bu kadar esirler ile İslâm askeri zengin oldular.

Bu varoşta 200 adet bağlı ve bahçeli tek katlı ve iki katlı geniş güzel evler vardır ki hepsi kiremit ile örtülüdür. Bey sarayı bu varoşta mamur hanedandır. Ancak bu varoş palanka hisar içinde değildir, zira sınır boyu olmamak ile etrafına sur çekmemişler.

Bu şehrin suyu ve havası hoş olduğundan bütün serhadlerin âşıkları arasında Baç mahbûbu beğenilir. Ve gayet bolluk şehirdir. İskelesi kıble tarafına iki saat uzak Tuna kenarındadır. Karşı Tuna kenarında Budin yolu üzerinde Sirem Sancağı hâkinde Sotin Palankası bir bayır üzerinde gözükmektedir. Bu Baç halkı da Boşnakça ve Poturca konuşup hepsi ticaret ile geçinir dindar ve düzgün insanlardır ki yine hepsi serhadli esvabı gibi kalpak giyerler. Erkekleri ve kadınları gayet edepli gezerler. Nimetleri bol bir alay oğuz taifelerdir.

Baç ziyaretgâhı: Kalenin hendeği kenarı aşırısında Ferhad Baba Sultan ziyareti.