Dumlu Sultan Ziyaretgahı

Dumlu Sultan Ziyaretgahı hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Sahabe-i Güzin'den bir ulu sultandır ki nurlu bir türbenin içinde medfundur. İnsanların ziyarette bulunduğu ve ibadet ettiği büyük bir türbesi vardır.

Bazı tarikat sahibi kimseler bu mahalle gelip teberrüken i'tikafa girip erbain çıkarırlar. Zira Fırat Nehri'nin başı bu türbededir. Yüksek ve yalçın bir tepe vardır, bu nehrin ilk doğduğu yer o tepedeki büyük mağaradır.

Bu mahalde bu katıksız suyun lezzetini anlatmakta dil aciz kalır ki Cenab-ı Bari, Mürselat suresinde (ayet 27) kesin nass ile "ma'en fürata" [Tatlı su] diye övmüştür. Bütün tefsirciler (yorumcular) bu su, Erzurum suyudur diye söz birliği etmişlerdir.

Ve Hazret-i Risalet-penah Ebu Hüreyre hazretleri rivayetiyle hadislerinde buyururlar ki:

"Resulullah (s.a.v.) buyurdu: Fırat'ın suyu altın bir hazineden yaratıldı." Sahih hadisten çıkarılmıştır.

Bu Fırat Nehri'ne hangi nehirlerin karışıp hangi diyarlara uğradığı yukarıda Erzurum anlatılırken yazılmıştır. Tekrar yazmaya burada ihtiyaç yoktur. Lakin bu tatlı sulu nehri Erzurum sancaklarından Kiğı adındaki sancağın dağlarında demir madenleri olup top güllesi dökerler, o yüksek dağlardan nice yüz akarsular demir madenlerine uğrar, buradan tatlı sulu Fırat Nehri'ne karışınca birazcık içmesine ve lezzetine zarar verir.

Ama anılan Dumlu Sultan Kayası'ndan doğup ta Kiğı sancağına varıncaya kadar ab-ı hayattan nişan verir bir Illıyyin cenneti kevseridir. Üç kere hasta kimse içse Allah'ın izniyle şifa bulur. Bu yüzden Erzurum halkının hepsi sağlıklı ve sağlam yapılıdır.

Bu tatlı sulu nehrin hatırı için Dumlu Sultan, "Hazret-i Risalet'den sonra bu nehre Cenab-ı İzzet'in nazarı değmiştir" diye bu nehrin doğduğu yerde kayserlerden izin alarak yerleşir. Nice yıllar bu saf ve berrak suyun safasını sürüp içerek bir gün ecel şerbetini içip öbür dünyaya göçer. Mübarek kabri büyük bir türbedir.

Köyü 200 haneli mü'min, muvahhid, Müslüman köyüdür. Kasaba gibi camii, zaviyesi ve küçük çarşısı vardır.