Kıratova (Kratova)

Kıratova (Kratova) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Kırat ovadan bozulma Kıratova derler. Kalesi, dağlarda Gazi Evrenos fethi olup kalesini temelinden söküp yıkmıştır. Yer yer yapı kalıntıları bellidir. Zira kefere zamanında büyük şehir imiş.

Hâlâ Üsküp Sancağı toprağında 70 yük akçe emanettir ki 200 adamla emini yönetir. Zira bu şehrin dağlarında halis bakır ve saf gümüş damarları var yedişer kol kalın damar düzmüş ve saf gümüş çıkar yer altından gece gündüz suçlular, muaf ve müsellem gümüşhane reayaları bakır ve gümüşlerin cevherini çıkarıp [173a] emine teslim ederler. Hâlâ şehir içinde eskiden olan darphanesi durur. Hatta Sultan IV. Murad Han zamanında darphanesi işleyip sekizi bir dirhem saf gümüş dirhem ve dinar kesilip "Azze nasruhu duribe Kıratova" hattıyla bir tür yuvarlak sikke akçesi var idi. Hakire görmek nasip olmuştur, ama hâlâ darphane işlemez, ama madeni peyderpey işlemektedir.

Şehrin mamur kısmı iki dağ arasında bir geniş düzlük içinde 800 adet kârgir yapı tek katlı ve iki katlı baştanbaşa kırmızı sanatlı kiremitler ile örtülü cennet bahçeli ve akarsulu mamur hanelerdir. Gümüş madeni olduğundan ayanı zengin ve mesrurlardır.

Ayandan (—) Ağa ve 150 akçe pâyesiyle iyi kazadır. (—) (—)

Ve tamamı 21 adet mihraptır, ama çarşı içinde

................(1 satır boş)......................

Başka mescitlerdir (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—)

Ve medrese, tekke ve sıbyan mektepleri, birkaç hanları (—) (—) (—) (—) ve çeşmeleri ve susamışlara sebilleri var.

Ve 2 adet hamamı var, Büyük Hamam'ın yapıcısını bilmiyorum ama büyük ve sanatlıdır ki Rumeli diyarında benzerini görmedim. Ancak İstanbul'da Çukur Hamam, Marzifon şehrinde Nazargâh Hamamı, Şam'da Defterdar Mustafa Paşa Hamamı, Mısır’da Âbidin Hamamı ve Cerce'de Ali Bey Hamamı gayet geniş ve iç açıcı aydınlık hamamlardır, ama kara ve deniz seyyahları bu Kıratova Hamamını yazılan hamamlardan sanatlı ve hoş yapı ferah bir hamam olduğunu bilirler. Üstad mühendis bu ılıcaya var gücünü sarf edip öyle incelikler ile bir şekil ve tarz vermiş ki sanki Koca Mimar Sinan işidir. Dört tarafındaki duvarlarında türlü türlü selsebiller akıp her halvetinde fıskiye ve şadırvanlar fışkırır, şahnişinli hamam bir diyarda yoktur. Ancak Selânik’de (—) Paşa Hamamında merdiven ile çıkılır bir şâhnişird vardır, ama bu daha başkadır.

Ve bir halvetinde kâse gibi bir kurnası var kim yeryüzünün hamamlarında yoktur. Gayet pahalı renkli ve gösterişli taştandır. İç ve dış döşemelerinde türlü türlü ve şekil şekil mermerler, değişik şekil ve biçimler kullanılmıştır.

Mavi kubbesinde ve tüm duvar yüzlerinde boncuklar dizilmiş, kubbelerinde billûr, necef ve moran camlar ile aydınlanmış olup sanki parlak güneş hamam içinden belli olur. Duvar yüzlerini koklaşan misk, ham amber ve ladin ile yoğrulmuş duvarların kokusu yıkayanın ve yıkananın dimağını kokulandırdığından başka kubbelerinin iç yüzünden tek damla bir ter damlamaz.

Sözün kısası övgüsünde diller kısa ve kalemler kırık böyle güzel bir yapıdır. Kıratova şehri hemen bu hamamdan ibaret suyu, havası ve yapısı hoş aydınlık bir hamamdır.

Ve 350 adet dükkânları var, her esnaf mevcuttur, ama Kazancılar Çarşısı gayet süslü sultan çarşısıdır. Bu şehirde bakır madeni olduğundan burada işlenen bakır kaplar ne Bosna, ne Kastamonu, ne Küre şehrinde ve ne Tokat Kalesi'nde işlenmez. Hatta şebekeli şamdan, buhurdan, fânûs ve leğenler ve çeşit çeşit nakışlı sürahi, saf altın ile kaplanmış ibrikler işlenir ki, saf gümüşten ancak işlenir üstadları vardır.

Bu şehrin kıblesi yönünde İştib şehri bir konak yerdir ve batı tarafında Üsküp şehri yine bir merhale yerdir. (—) (—)

................(1 satır boş).....................