Kızıl (Gök) Medrese

Kızıl (Gök) Medrese hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Kızıl Medrese derler ibret verici bir medresedir ki İslam ülkelerinde öyle bir ilim yuvası ne yapılmıştır ve de yapılabilir. Timur gördüğünde parmaklarını ısırıp yapısına hayran kalmıştır. Kale kapısı gibi yüksek bir kapısı var. Gören adamın aklı perişan olur. Üstad mermerci bu kapının sağında, solunda, üst tarafında ve Havernak kemerlerindeki mermerlere öyle keser vurmuş, Cenab-ı Bari'nin kudret eliyle yarattığı bütün çiçeklerin resimlerini aynısı yapıp çiçeklerin şekillerini bu kapıya işleyip öyle ince kalem vurmuş ki sanki her bir çiçek birer çeşit ter ü taze açmış gül, menekşe, erguvan, sünbul, reyhan, islimiler, zerrin ve kefes gibi örülmüş Rumilerdir.

Yetmiş seksen kat girişme zihleri (kenar çizgisi) kapının sağına ve soluna öyle işlemiş ki sanki her biri Man! nakşı, Erjeng, Bihzad, Ağa Rıza ve Frenk Man! nakşıdır ki her bir tasarrufları birer türde sihir mertebesinde ibret verici bukalemun nakışlarıdır. Kapının üst eşiği üzerinde tarihi budur:

Netice-i kelamı Kılıç Arslan bin Mes'ud
Sene tis'a ve sittın ve hamse-mi'e demiş. [569/1172-73]

Ve nice satır tarihler yazmış. Gerçekten de sikkeyi mermerde kazmış, ama zamanın geçmesi ile zor işli felek rüzgarı nice yerlerini bozmuş. Kısacası övgüsünde övgücülerin dili kısa ve kalemi cevher saçan hattatların kalemi kırıktır. Bütün gezginler, kara ve deniz tüccarı olup dünyayı dolaşanların dilinde övgü düzülen, seyre değer bir medresedir.

Medresenin içinde iki katlı ve tek katlı 80 adet talebe [75b] odaları vardır. Kış günlerinde yer kat odalarda kalırlar. Yaz aylarında ise üst kattaki odalarda ilim öğrenirler. Hayrat sahibi zamanında öyle sağlam vakıf imiş ki ziyafet evi imaretinde bütün talebelere ikişer kere şekerli, nebat özsulu, kokulu yemekleri fağfuri, hıtayi ve mertabanı kaseler ile dağıtılırmış, ama hala talebeleri birer hasıra sahip değil gösterişsiz ümmetin salihlerinden kimselerdir. Tanrı imar eyleye!