Virse (Vršac)

Virse (Vršac) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Beş altı sene bu serhadleri gezip dolaşmıştım, ama bu Virse Kalesi'ni görmemiştim. Sırp krallarından Destpot Kral yapısıdır. Sırpça (—) demektir. (—) tarihinde Fatih Sultan Mehmed fethidir, Gazi Balı Bey eliyle. Sonra Erdel kâfiri bu kaleyi geri aldı. (— ) tarihinde Süleyman Han asrında İkinci Vezir Ahmed Paşa Tımışvar fethine giderken bu kaleyi fethetti. Hâlâ Tımışvar Eyaleti'nde voyvodalıktır ve 150 akçe kadılıktır.

Sipah kethüdayeri ve yeniçeri serdarı vardır, ama iç el olmak ile yukarı kale dizdarı, neferleri ve imareti yoktur. Kalesi gökyüzüne çıkmış yüksek bir dağın tepesinde badem şeklinde şeddadi bir taş yapı, güzel bir kaledir ama bazı yerleri haraptır. İçinde kış günleri şehir ayanının çobanları [93a] koyun kışlatırlar. İnsanoğlu sakin değildir.

Bu kale dört tarafında altışar ve yedişer konak yerden görünür. Batı ve kıble tarafları uçsuz bucaksız ovalı yüksek kaledir. Bu Virse Kalesi'nin aşağısında bir gölceğiz kenarında dörtgen şekilli dolma ve rıhtım sanatlı bir palankası var, büyüklüğü tam 400 adımdır. (—) tarihinde Tımışvar fatihi İkinci Vezir Ahmed Paşa Erdel küffarı katanası için bu aşağı varoş palankasını binâ edip katana eşkıyaları aşağı şehri yağmalamış olur. Dizdarı, 20 adet hisar eri, 4 adet şahi topu ve yeteri kadar cebehaneleri var.

Kale içinde tahta örtülü ve tahta minareli bir camii ve 8 adet yine tahta örtülü nefer evleri var. Kalenin kıbleye bakar bir ağaç kanatlı kapısı, kapı önünde yine ahşap köprüsü ve hendek kenarında bir hoş mahkemesi var. Kalenin batı tarafı bir küçük göldür, içinde çeşit çeşit balıklar avlanır.

Virse'nin taşra varoşu

Bu aşağı palanka kalenin kıble tarafında 300 adet tek ve iki katlı geniş, tahta örtülü mamur evlerdir.

Tamamı 3 mihraptır. Mahkeme önünde bir camii var. Çarşı içinde bulunduğundan kalabalık cemaate sahiptir. Bundan başkası mahalle mescitleridir. 1 medrese, 1 tekke, 2 mektep, 2 hamam, 2 han, 110 adet dükkân ve 3 adet sebilhanesi var. Bunun da evleri tamamen tahta örtülü bağlı ve bahçeli geniş hanelerdir. Bütün sokakları kumsalca olmak ile kaldırımı azdır, zira o kadar çamur olmaz.

Bu şehrin doğu tarafı, ta yukarı eski kaleye kadar dağları tamamen bağlardır. Havasının güzelliğinden halkı sağlardır. Kırmızı üzümü lezzetlidir, ama suyu biraz çorakçadır, yani biraz acıdır. Halkı zengin bezirgân ve garip dostlarıdır. Gayetle ucuzluk ve bolluk yerdir. Güzeli gayet çoktur.