Filek (Filakovo)

Filek (Filakovo) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Macarca'da (—) demektir. Orta Macar krallarından Matra Palatinuş Kral yapısıdır. Nice kraldan krala geçip sonunda 982 [1574] tarihinde Sultan III. Murad Han zamanında Mustafa Paşa eliyle fetholup Budin sancağı olmuştu. 24 sene İslâm elinde kalıp sonra 10Q2'de [1594] kâfir bu kaleyi istila edip aldı.

…

Henüz bu yeni fetholmak ile beyine, alaybeyine, zeamet ve timar erbabına ve kadıya bir şey tayin olunmayıp Hatvan beyinin kardeşi sancakbeyi vekili, Eğrili Behlülzâde Çelebi kadı vekili olup dizdarı Yusuf Ağa oldu. Bütün kiliselerini şirk pisliğinden temizleyip iç kalede Sultan III. Murad Camii kilise iken Sultan IV. Mehmed Han'a bir nurlu bir cami yapmaya başlandı. Ve kalenin bazı yerlerini tamir etmek için çalışmalara başlandı.

Yüksek Filek Kalesi zemininin şeklini bildirir

Gökyüzüne doğru çıkmış bir yalçın kırmızı, sarı ve boz kaya üzerinde şeddadi yapı beşgen şekilli bir kaledir. İçindeki manastırı padişah camii olup kalenin etrafında 7 adet üstleri tahta örtülü kuleleri var. Ve ancak bir kapısı var. Hisar içinde ancak 300 adet şindire tahta örtülü evleri var. Cebehanesi, tahıl ambarları, bir su kuyusu ve bir cehennem çukuru zindanı var. Ancak toplarını daha önceden kâfirler Honot Kalesi'ne götürmüş. Hatvana ve Eğri'ye toplar getirmeye adamlar gitti.

Filek Kalesi Aşağı Varoşu'nun anlatılması

İç kale kayasının kıblesinde kayaların eteğinde bir düz geniş alanda 700 adet kat kat kârgir yapı, baştanbaşa tahta örtülü evlerdir. Yarısına İslâm askerleri girdiler, diğer yarısına Hatvan Kalemizin martolos kefereleri girip zabt edip kale neferleri oldular. Bu varoş da tamamen kârgir şeddadi yapı, beşgen şekilli, derin hendekli, 20 tahta örtülü kuleli, 3 adet kapılıdır ve 10 adet muazzam binalı kilisesi ve 300 kadar boş dükkânı var, hendeği dışında çepçevre şarampav kazıklı sağlam yüksek kaledir. Bütün kuleleri ve bütün beden dirsekleri bakımlı ve süslüdür. Bu aşağı varoşun bağlar tarafında biraz havalesi var, ama yukarı kalede iyi uzun toplar olsa o havalede kuş kondurmaz.

Bu kale Orta Macar elinde iken bunun katana kâfirleri etraf serhadlerimizi kurutmuş idi. Allah'a hamd olsun İslâm ülkesine eklenip yine ümmet-i Muhammed mabetgâhı oldu.