Komaran (Komárno)

Komaran (Komárno) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Macarcada (—) (— ) demektir. Yapıcısı Fatih zamanında İrşek Ban'dır.

Sonra 1003 [1595] tarihinde Sultan III. Murad Han zamanında Yanık Kalesi'ni Serdar Sinan Paşa Nemse elinden fethettikten sonra Yanık serdarı Semiz Osman Paşa olup 40 bin asker ile Yanık Kalesi muhafazasında kalır. Bir iki aydan Osman Paşa Komaran Kalesi'ni kuşatıp bir ay dövdükten sonra şiddetli kış gelip İslâm askerinin elleri ve ayakları tutmaktan kalıp bir gece kâfir Komaran'dan çıkıp gazilerin metrislerin basar. Bu kadar beceriksizlikten sonra Osman Paşa Komaran Kalesi'ni bırakıp fetihsiz döner. İslâm askerlerinin kimi Yanık'a, kimi Üstürgon ve Budin'e dağılınca bu kere Komaran Kalesi avcı elinden kurtulmuş ceylana dönüp Macar kâfiri bu kaleyi sapa-sağlam İskender Şeddi eder. Hâlâ içine Nemse kralı bir büyük saray yapıp içine 3 bin Nemse askeri koyup bir sarp ve sağlam kale oldu.

Kalesinin zemininin şekli: Tuna Nehri'nin içinde doğudan batıya 5 konak uzunlamasına bulunmuş bir adanın burnunda üç şekilli bir tuğla şeddadi yapı sağlam bir kaledir. Bizim elçi paşaya tafra satmak için o kadar top şenlikleri etti kim hesabını Allah bilir.

Kale bir ada burnunda iken kalenin batı tarafındaki varoş ile kale arasına büyük bir hendek kesip içinden Tuna Nehri'ni akıttı. Hemen kalenin gövdesinin üç tarafı Tuna içinde ada kaldı. Ve üç tarafı şarampavlı hendektir ve ancak batı tarafa bakar bir kapısı var, varoşa çıkar.

Bu kalenin büyüklüğü tam 3 bin adımdır ve tamamı 10 tabyadır. İçinde evleri seyrektir ve han gibi uzun uzun kat kat soltat odaları vardır. Ve bir muazzam yapı kilisesi vardır. Kale duvarı ile iç yüzde olan evlerin arası bir kat şarampavlı hendek kenarı bir ulu yoldur ki burada olan evlerin arkaları hendeğe varmıştır. Bütün evlerin hendeğe bakar mazgal delikleri vardır.

Kale ortasında büyük bir meydanda siyasethanesi ve bir çanlık kulesi var. Tüm duvarı o kadar enli şeddadi kalın duvardır ki üstünde dörder araba yürümek mümkündür. Bütün temelleri altında küçük kemerleri olup temeli tamamen boştur ki kuşatma sırasında lağım ile düşman girmeye diye boş etmiştir, ama çok iri topları ve cebehaneleri var.

Bunlardan Nemse ve Macar kaptanı sarayları mükellef yapı olup tüm evleri şindire tahta örtülüdür. Ve cehennem kuyusundan nişan verir bir zindanı var.

Jiçişvan Kaptan'dan Sipahiler Halifesi Mustafa Efendi'yi, Kayserili Halil Ağa'yı ve Uyvar altından Gürcü Paşa ile zahireye gelip bu kale altında bozguna uğradığımızda esir olan Seyfi gulâmıını göreyim diye istediğimde saklayıp göstermediler. Hakir de,

“İnşaallah Nemse kralına söyleyip kölemi çıkartırım" diye vazgeçtim.

Komaran Kalesi Varoşu'nun anlatılması

Bu kalenin batı tarafında hendeği önünde köprü başında bir varoşu var, ama daha o kadar mamur ve süslü değildir. Ancak 2 bin kadar tahta ve saz örtülü evleri var, zira bu varoş da yakın zamanda yapılmıştır. 7 adet kilisesi ve 300 kadar dükkânları belli idi, ancak bağ ve bahçesi çoktur.

Bu Komaran Adası içinde 300 kadar mamur köyler vardır ki bu köyler içinde büyük bir tabur kazmışlar, 100 bin kâfir alır. Kuşatma sırasında kaleyi kurtarmak için gelen yardımcılar bu tabura dolup cenk ederler. Hâlâ bu Komaran Kalesi'nin 15 bin kefere askeri mevcuttur.

Kısacası her yönüyle sağlam ve dayanıklı bir kaledir. Gerçi adadır, ama Uyvar tarafında Tuna Nehri azdır, ana Tuna beri Üstürgon tarafından akar. Uyvar tarafından bu kaleyi zorlayıp zayıflatmak çok kolay bir iştir.

Tata tarafında Tuna aşırı topraktan 3 adet tabyalar ve çevresine şarampavlar etmişler ki kuşatma sırasında o tabyalar içine gemilerle karşıdan gelen yardımları girip oradan kaleye gireler, sanki geçit başı tabyalarıdır. Ama Uyvar tarafından Tuna üzerine köprü yaparak bu adaya geçip adayı vurup kaleyi kuşatmak kolaydır. Hatta biz İslâm askeri ile Uyvar'ı [46b] döverken 10 bin kadar Tatar askeri bu Komaran Adasının azıcık Tuna suyundan atlar ile geçip adayı yağmalayıp 6 bin kadar esir ve bu kadar ganimet malı çıkardılar. Cenâb-ı Bârı yardımcı olup fethini nasip ede.