İbrim (Kasr İbrim)

İbrim (Kasr İbrim) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Kıpti meliklerinden Mukavkıs Melik yapısıdır. Hicretin (---) tarihinde bizzat Arnr ibnü'l-As, Ka'bü'l-Ahbar, Ubeyde ibn Cerrah, Cabirü'l-Ensar, Ebu Hüreyre, Sariyetü'l-Cebel, Esved ibn Mikdad ve bunun gibi nice bin Sahabe-i güzin ile 2 ay kuşatmayla fethedilmiş sağlam ve dayanıklı bir kaledir. Nil'in doğu tarafında göklere baş uzatmış bir yalçın tepe üzerinde şeddadi yapı, beş köşe sağlam küçük kaledir. Çepçevre büyüklüğü 800 adımdır. Doğuya bakan, ancak bir kapısı var. İçinde küçük büyük 80 hane vardır.

Ortasında eski tarz bir minareli bir camii var, Süleyman Han'ındır. Zira bu kaleyi Süleyman Han asrında Funcistan ve Berberistan melikleri birleşip bir hile ile istila edip ele geçirdiler. Sonra Mısır Valisi Hadım Süleyman Paşa, Özdemir Paşa'yı serdar edip 10 günde bilek zoruyla kaleyi fethetti. Buraya kapanan zaği, baği ve yağı, çekirge bacaklı zayıf Fund ve Berberi kavimlerinin başlarını tıraş edip kara yüzlerini kara toprağa salıp İbrim Vilayeti yeniden fethedildi ve kalede bu cami Süleyman Han namına inşa olundu. Hala ibadetgahtır.

Kalede çarşı pazar, han ve hamam yoktur. Ancak dizdarı, 200 neferatı ve mükellef mehterhanesi vardır. Dizdarı Selim Han kanunu üzere Mısır müteferrikalarındandır. Mısır'dan her sene muhafaza için 7 bölükten 300 adam gelir ve 7 bölükten kaşife de 300 mustahfız gelip miri malını ve tahılı toplar, kendilerine aklam olarak ayrılmıştır.

Mısır'da emir ile Circe hakiminden senede 20 kese dahi fazlasıyla saliyane ulufe alırlar, sert ve azgın kulları var. Ancak cesur ve bahadır kavimdir, gece gündüz Zencilerle, Berberilerle ve Funcistan eşkıyalarıyla cenk ederler. Serhatin en son yeridir.

Kalenin cebehanesi mükelleftir, 40 adet şahi ve kolumburna topları vardır. Ancak kale bir kaya üzerinde yapıldığından hendeği yoktur. Kalenin havası güzeldir. Aşağı şehirde bazı mahalde şiddetli sıcaktan kamış ve hasırdan fukara evleri yanar. Ancak Allah'ın emri bu şiddetli sıcak insana asla tesir etmez, ama seher vaktinde soğuktan sakınmak lazımdır. Gerçi tüm halkı dan ekmeği yerler, ama bu diyarda gayet faydalıdır. Zira genellikle halkı zahir hastalığına yakalanmıştır, ölüm sebepleri de ishaldir, yoksa bu diyarda veba olmaz ve dan ekmeği yemekle ishalden kurtulurlar. Havası halkına gayet faydalıdır.

Genellikle ayanının giysileri, bir gömlek ve üstüne bir incecik bediyye şal kereke giyerler. Orta halli olanlarının belinde bir peştamal ve üstünde de bir peştamaldır. Malları menalları da peştamaldır. Fukaraları bir mavi futa kuşanıp çıplak gezer.

Kadınları siyah ve beyaz çarşaf bürünüp başlarında siyah burka tutarlar. Mahbub ve mahbubesi yoktur, zira tüm yerli kavmi esmer tenlidir.

Bu şehrin sivrisineği o kadar çoktur ki bir gece insana rahat vermezler. Ancak gece ile incecik şal içinde yatarlar, Allah bizi saklasın.

Osmanoğlu Devleti'nde, bir kimse haddini aşıp ölümle suçlanmasa bu İbrim'e sürerler. Azak Kalesi şiddetli kıştan cehennem yerdir, ama aziz cana minnettir, zira Azak'ın 8 aydan sonra latif yazı olur. Ama bu İbrim şiddetli cehennem sıcağıdır, onun için suçluları bu İbrim'e sürerler.

Osmanoğlu'nun güney tarafında sınır sonu bu İbrim'dir. Kuzey tarafında sınır sonu Azak Kalesi'dir. Doğuda sınır boyu Bağdad'dır. Batı tarafta sınırın sonu Ustolni Belgrad'dan 6 konak içeri Çavga Kalesi'dir, ancak onların suyu ve havası hoş İrem bağlı vilayetlerdir. Ama bu İbrim'de ne bahçe, ne bağ ve ne halkının yüreğinde yağ yoktur, ancak kara dağ çoktur. Yer yer hurması vardır, bostanlarında kavunu ve karpuzu çok olur. 1 kile darısı 150 kile darı verir, çok verimli olur. Onun için başka hububat ekmeyip baştan başa beyaz dan ekerler. Bütün hayvanları da darı yerler.

Bu şehir birinci iklimin sonunda bulunmuştur. Hakim Batlimus'a göre bu iklimin başlangıcı öyle bulunmuştur, arzı 20 derece ve 27 dakika ola ve uzun gündüzü 13 saat 15 dakika ola. Yine bu ikinci iklimin ortası o makamdır ki arzı 24 derece ve 40 dakika ola, uzun gündüzü 13 saat ola. Hala İbrim'in arzı bu hal üzere devran etmededir. Ama bu ikinci iklimin doğudan batıya boyu Coğrafiyye'ye göre 2.400 fersahtır ve arzı 136 fersahtır.

Bu iklim içinde toplam 17 büyük dağ vardır ki yeryüzünün kilitleridir. Toplam 36 uçsuz bucaksız ova vardır, çoğunda insan yaşamamaktadır, tamamen yeryüzü haşaratıyla doludur. Ve 2 bin şehri vardır, 50'si büyük şehirlerdir ki doğu tarafında önce Hint, Sind, Mansure, Hize, Cezire-i Arab, Necid, Tehame, Yesrib, Hicaz, Kızıldeniz'in karşı tarafında Habeş, Zeyla, Sevakin, Berberistan toprağında bu İbrim Kalesi, Der şehri, Donkola şehri ki Berberi tahtıdır, Afrika, Mısır ve Bakliye toprağında son bulur ki Mağrip karşısında Bahr-i Muhit kenarında Portakal kafiri sınırıdır, vesselam.

Bu memleketleri eski hakimler uzun ömürleri boyunca gezip dolaşıp usturlab ile irtifa alarak vakıf olup Atlas, Minor, Coğrafiyye, Padriyye ve Koloniyye kitaplarına yazıp dünyanın şeklini anlatmışlardır.

Hakir de gezip dolaştığım memleketlerde olan köyleri, kasabaları, büyük şehirleri, yüce dağları, büyük ırmakları ve tüm menzilleri kuzeyden güneye yazmayı kendime vazife edinip gezip dolaştığımız diyarları dillendirip yazdım.

Ve nice kale ve diyarları Papamunta gibi bütün nehirleri, dağları ve gölleriyle üstadımız Nakkaş Bükmizade Ali Bey yazmış, ondan gördüğümüz minval üzere, Cenab-ı İzzet bu Nil ve Funcistan gezisini tamamlamayı nasip edip şekillerini yazarız.

Bu İbrim'in kıblesi yazılan iklim hesabı üzere kuzey tarafa 7 derece meyillidir, vesselam.