Attarin (Attarine) Camii

Attarin (Attarine) Camii hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Bu camii yapan Abbasilerden el-Mustansır Billah'ın veziri emirü'l-cüyuş Ebünnecm Bedrü'l-Cemali adlı vezirdir, ama Evhadüddin Vezir malıyla Hoca Attar eliyle yapıldığından Camiü'l-Attar derler. Bu cami, Hamamü'z-zeheb, bin adet dükkan ve hanlar tamamen Evhadüddin Vezir hayratıdır.

Tek katlı ve bir minarelidir. Bir görmeye değer hoş bir cami ve ibretli sanatlı bir imarettir. Cami içinde bulunan 132 mermer sütun üzerinde kemerlerinin üstünde tezhipli bukalemun nakışlı tavanı vardır. Cami içi boydan ve enden yüz yirmişer adımdır. Dört tarafında billur, necef ve moran 64 cam vardır, ama etrafında pencereleri yoktur.

Mihrap duvarı tarafında 3 adam boyu yükseklikte bir başından bir başına duvarın yarısı İstanbul'da Ayasofya tarzı renk renk dalgalı, parlak ve cilalı beyaz mermerler, kırmızı, yeşil ve zenburi somaki taşlar kaplıdır ki rüku ve secde eden cemaatin oturuş kalkışları ayna gibi belli olduğundan başka bütün cemaatin yüz renkleri gözükür. Öyle parlak ve cilalı taşlarla inşa olunmuş aydınlık bir camidir.

Mihrabında olan sadefkari sanatı bir diyarda yoktur, seyredenin ibret gözü karnaşıp insan parmaklarını ısırır. Minberi sindiyan, santa, ceviz ve servi levhalarındandır, adamın dirnağı kokulanır. Usta ressam bu minbere o kadar himmet sarf edip türlü türlü kitabe ve mutahhıllar içinde kıvrım kıvrım kirişmeli Rumiler, islimiler, sadberk güller ve çeşit çeşit dalkırma çiçekler oyup marifet göstermiş ki bütün ressamlar ve ustalar seyrine hayran olur, büyüleyici yüksek bir rninberdir. Bu minberin kapısı üzerinde Kufi Hafza hattıyla halkari İnnallahe ve melaiketih / Şüphesiz Allah ve melekleri…” [Kur'an, Ahzab, 56] ayeti yazılmıştır.

Bu camiin büyük avlusunun tam ortasında İrem Bağı gibi bir bahçesi var ki çeşit çeşit ağaçlar ve çiçekler onda hazırdır, kokusundan ibadet edenlerin dimağları kokulanır, zira Attarin Camii'dir.

Bu bahçenin sağ tarafında yine cami avlusunun ortasına gelir yüksek bir kubbe altında yekpare bir Hanefi abdest havuzu vardır, cilalı siyah somakidendir. Bu havuzun dört tarafında mermer ustası, ressam sihir derecesinde rnaharet icra ederek Hazret-i Süleyman divanını, bütün kuşlar, insanlar, cinler ve çeşitli mahlukatla tasvir etmiş ki bu ilimden haberdar olan üstad Erjeng, Bihzad, Mani, Şahkulu, Ağa Rıza ve Velican görünce hayretler içinde kalıp bican olur. Böyle büyüleyici Hazret-i Süleyman divanı tasvir olunmuş bir Hanefi havuzudur. Yerde ve gökte Cenab-ı Bari'nin ne kadar yaratıkları var ise ve bütün melekler, hamele-i arş, kürsi, hamele-i zernin ü asurnan, öküz, balık ve topal sivrisinek de bu Süleyman divanında resmedilmiş suretlerdir,

Görenin aklı gider özge temaşadır bu

mısraı mazmununca ibretlik büyük bir eserdir ki anlatılıp tarif etmekte dil kısa kalır. Zira 51 sene seyahat ettiğimiz diyarlarda benzerini görmedim.

Bu Attarin Camii'nin 7 kapısı vardır. Zira eski zamanda kalabalık cemaate sahip imiş. Mihrap tarafı duvarı üstünde baştan başa Kufi hattır. Kısacası dua kabul olunan salihler ocağı eski camidir. Hakir vakıfnamesine baktım, yapıcısı Mısır'da Cuşi Dağı'nda gömülü olan Şeyh Cuşi hazretleridir diye kayıtlıdır ki yukarıda ayrıntılı yazılmıştır, vesselam.