Amik Kalesi

Amik Kalesi hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Tarihçilere göre bunu Ad kavmi yapmıştır. Zira Yemen akiki gibi kırmızı kayaları içinde Ad kavmi mağaraları vardır ki övgüsünde dil yetersiz kalır.

Kalesi Van Deryâsı kenarında gökyüzüne baş çekmiş kudret eliyle yapılmış beş Süleymaniye minâresi boyunda bir sivri kaya üzerinde bir küçük kaledir. Allah'a malum çıkıp bu kaleyi seyretmeye cüret edemedim. Zira nice bin basamak taş merdiven ile yukarısına çıkarken bir yalçın duvar gibi kaleye dayanmış ağaç merdiven ile çıkılır. Ondan yukarı ta kalenin tepesine yine taş merdiven ile çıkılır. Kuşatma sırasında anılan ağaç merdiveni kementler ile yukarı kaleye çekerler, böylece bir taraftan çıkılması imkansız olur.

Bu kale üzere meğer felekde melekler havale oluna, yoksa dört tarafında bu kaleye eğim yoktur. Kıblesi, güneyi, batısı, yıldız tarafı ve kuzeyi tamamen Van Deryâsı'dır ki deryâ içine bir burun gibi çıkmış bir yüksek kayadır.

Gariplik bunda ki kalenin kayasının ta en tepesinden bir azıcık sucağız aktığı su yolları bellidir. Meğer bu yüksek dağ üzerinde bir sucağız var imiş ve kale içinde bir cami, elli kadar hane, ambarlarında darı, çeltikli pirinç ve altı kadar şahı topları varmış. Gerçekten de bu kale Van Kahkahâsı kalesidir, ama her zaman çıkması zor bir iştir. Bu kalenin içinde zahiresi oldukdan sonra, hele hele içinde suyu vardır, buna hiçbir yol ile zafer mümkün değildir.

Bu kusurlu hakir bu kaleye denk Adana Eyaleti'nde Silifke Sancağı'nda Larende Kalesi’ne yakın Ermenek Kalesi'ni gördüm ki o da seyre değer benzersiz bir kaledir. Ama bu Amik Kalesi ondan daha yüksek ve eğimsiz Amik Kalesi'dir

Amik Kalesi'nin isminin sebebi: Bu kale öyle yüksektir ki bütün okçular, yaycılar bu Amik Kalesi'nin eteklerinden yukarısına ok atmışlardır ki pîşrev, heki ve âzmâyiş okları ile zirvesine erememişlerdir. Hatta Süleyman Han bu kaleyi seyreder ki Osmanlı askeri içinde olan atıcılara ferman edip ok yağdırtmıştır. Mümkün olup bir kaza oku erememiştir. Süleyman Han sevinip "Benim yüksek Amikim" buyurup güvenlik içinde olması için dua etmişlerdir.

Ve 805 [1402-03] tarihinde Timur Şah bu kaleyi görüp,

"Bu kale nice şahlar şahının ırzını yerle bir etmiştir. Bunu kuşatıp kötü ün sahibi olmadan, geçmek yeğdir" deyip bu kaleye asla alıcı gözle bakmayıp geçip gider.

Bu kale önünde Van Deryâsı o kadar derindir ki nice yüz kulaç şaküleli ipler dibine ermediğinden Amik Kalesi derler, ama bozulmuş söylenişiyle Kürtler "Amik" derler ve "Amük" derler.

Dört tarafında binlerce şahin, karakuş ve kartal kuşlarının [246b] yuvaları vardır. Hatta bir kere aşağı şehirde kasaplar bir Van camızını boğazlayıp 100 okka gelir camız kellesini meydanda korlar. Hemen o an bu Amik kayasındaki yuvasından bir karakuş süzülüp bu camız kellesini kapıp kanat kakıp yuvasına çıkarıp yavrularına yedirir. O karakuşta ne kuvvet olmak gerektir ki 100 okka gelir camız kellesini havalandırıp gökyüzünde taşıyıp yuvasına çıkara. Zira Van camızıyla Adana camızı Rum, Arap, Acem ve Tus'da meşhurdur. Hâlâ o kelle güçlü kuşun yuvasında beyaz sanduka gibi belli durur.

Bu kaleyi de Rüstem Paşa eliyle 940 [1533-34] tarihinde Süleyman Han fethetmiştir. Hâlâ Van Eyaleti'nde paşa hâssıdır ve voyvodalıktır ve Van Kadısı'nın hükmünde ve naipliktir.

Dizdarı ve 50 adet kale neferatları vardır. Başka hâkimleri yoktur. Ama aşağıda varoşu hepsi bağlı ve bahçeli yüz adet haneli mamur kasabadır. Bir camii, han ve hamamı, küçük bir çarşısı vardır.

.....................(4 satır boş).....................

Başka yapı yoktur.

Bu kaleyi de seyr edip Canikler Köyü'nde Canik Nehri'ni geçip Susurat Köyü'nü de geçtikten sonra Ablankâz Köyünde paşayı bulup Amik Kalesi özelliklerini bir bir anlattım.

Paşa görmeden hayran olup toplantıda hazır olanların hepsi ve öyle olduğuna tanıklık ettiler. Yukarıdaki köylerin üçü de Van nahiyelerinde Müslüman ve Yarmenî köylerinden mamur büyük köylerdir.