Körünüş Sarayı

Körünüş Sarayı hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Bu Bahçesaray şehri bir geniş dere içindedir. Gerçi Cuci Han bunda sakin olmuştur, ama hemen mücahit olup şehrin imarına bakmayıp oluruyla geçinmiştir. (— ) tarihinde Sahib Giray Han sahib-zuhur olup ulu şanlı padişah olup Salâcık Deresindeki gibi cehennem deresinde oturmaya bütün düşmanlardan utanıp yedi başlı ejder gibi Salâcık dereleri mağarasından çıkıp bu Bahçesaray'ı mesken edinmeyi isteyip 7 yılda bu Bahçesaray'ın Körünüş Sarayı'nı tamamlar.

Bu cennet benzeri saraya insan insafla baksa hayran olup susar kalır. Gerçi özelliğinde tüm övücülerin dilleri susmuştur, ama bu pek kusurlu hakir elimizden geldiği kadarıyla denizde damla ve güneşte zerre kadar cevher saçan kalemimizle birazcık anlatalım.

Evvelâ bu gönül açan sarayın dört tarafı İrem bağlan olduğu için Bahçesaray'dır. Dört tarafı kale gibi dört köşe şeddadi kârgir taş yapı duvarlı has saraydır, ama etrafında beden dirsekleri ve kule yastıkları yoktur. Çepçevre büyüklüğü 5.060 adım olup 4 yerde sağlam ve dayanıklı demir kapıları vardır.

Evvelâ biri kuzey tarafına açılır Darphane Kapısı'dır ki o tarafta Keykâvûs mutfağı vardır, kilar-ı âmire ve çâşnigirler, kilarcı odaları [125a] vardır.

Bir kapısı de güneye açılan Bahçe Kapısı'dır.

Bir kapısı kıbleye açılır Eski Körünüş Kapısı'dır.

Biri de Yeni Körünüş Kapısı'dır ki hareme bu kapıdan girilip arada bir İrem Bahçesini geçip kara hadım ağaların durduğu Büyük Harem Kapısı'dır.

Bu kapıların içinde 360 adet kat kat şahnişin, divan, yüksek köşkler ve pek çok ibretli bukalemun nakışlı odalar vardır. Her biri birer padişahın eserleridir.

Üç yerde körünüşler var ki her birine üçer bin adam sığar, yani divanhanelerdir ki Tatarca'da körünüş derler. Bir körünüş Sahib Giray Han'ındır. Ve biri Bahadır Giray Han'ındır. Biri Saray meydanına bakan yeni görünüş İslâm Giray Han'ındır. Ve bu körünüşlerde hanlar tahta çıkıp Cengizliler kanunu üzere şehinşah divanı edip işlerini yürütüp adalet icra ederler.