Arat (Arad)

Arat (Arad) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

958 [1551] tarihinde Süleyman Han zamanında İkinci Vezir Ahmed Paşa fethidir. Daha sonra küffâr istilâ edip Sokollu Mehmed Paşa fethetmiştir. Zamanla harap olup (—) târihinde Köprülü Mehmed Paşa Yanova Kalesi'ni feth edince yeniden bu kaleyi imar etmiştir. Dizdar, 50 adet nefer ve cebehane koyup bir cami ve bir büyük han, hastane, mütevellîhaneler, mektep, tekke ve bir ziyafet evi imaret inşa edip bütün gelen geçenlere teklifsiz bol nimetleri sabah akşam zengin ve yoksula dağıtılır.

Bir küçük hamamı ve yetecek kadar çarşısı vardır. Kalesi, Moroş Nehri'nin Göle Kalesi tarafındadır ki büyüklüğü 4.000 adım dolma rıhtım yapıdır. Ve iki sağlam tahta kapıları var, biri kuzey tarafına Yanova kapısı, taşrasında iki yüz adet kâfir haneleri var ve Tımışvar Kapısı dibinde dört köşe bir palanka iç kalesi var. Ancak bir kapısı sağlamdır. Bu iç kaleyi Moroş Nehri döver ve Moroş Nehri üzerinde 12 göz ağaç köprü başında, kaleye girecek yerde bâc alınır bir lonca köşkü var.

Bu köprünün Tımışvar tarafında iki yüz saz ve tahta örtülü kefere haneleri varoşu var. Moroş Nehri kenarında saz ve tahta örtülü salaş küçük kulübelerden panayır dükkânları var ki yılda bir kere bu dükkânlarda yetmiş seksen bin reaya ve berâyâ kefereleri toplanıp bir alış-veriş olur kim anlatılmaz. On gün on gece canlı ve hararetli geçen bu cemiyette mütevelli hükümet eder. Gerçi Tımışvar Eyaleti'dir, ama her türlü vergi dışı tutulmuş bir vakıf tevliyettir ve Tımışvar mollası niyabetidir.