Kurna (El Kurna)

Kurna (El Kurna) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Rum tarihçileri ve bilginlerin sözlerine göre ilk defa bu kaleyi İskender-i Zülkarneyn yapmıştır. Yapılış sebebi odur ki İskender'in alnında iki karnı yani iki boynuzu çıkmıştı. Onun acısından derman arayıp âbıhayata gitmişti. Sonunda hayat suyunu bulmaktan el yuyup üzgün, kırgın ve ümitsiz yolları katederek Basra’ya oradan bu Kurna’ya gelip Fırat Nehri ile Şat Nehri'nin birbirine karıştığı yerde iki tatlı nehirden içti, boynuzlarının acısı kalmayıp rahat uykusuna vardı. Daha sonra rahat uykusundan uyanıp Şat suyundan hoşlanıp gördü ki bedenine hafiflik ve sağlık gelmiş ve boynuzlarının sızısı gitmiş. Hemen İskender neşesinden bütün hekimlerini toplayıp:

Şat Nehri ve Fırat Nehrinin birbirine karışıp Şattularab olduğu yerde bir geniş havza burnunda bir yeşillik ve hurmalık içinde amber kokulu toprak çim ve rıhtım ile yapılmış dörtgen şekilli bir tür toprak sanatlı kaledir. Fırdolayı büyüklüğü (—) adımdır. Ve duvarlarının üzeri o kadar geniştir ki atlıların cirit oynaması mümkündür. Ve hendeği (—) (—) (—). Ve tamamı (—) adet kapısı vardır.

"Tanrı'ya hamd olsun, benim boynuzumun acısı yok oldu. Tez bu mahalde Karna adında bir şehir kurulsun” diye bir büyük şehir inşa edip ismine Karna Şehri dediler. Zamanın geçmesiyle halk dilinde meşhur bozulmuşu evla olup Kurna Kalesi dediler kim Karna'dan bozma Kurna derler.

Yarmenî Mıkdisî Tarihi bu Kurna Kalesi ve Basra Kalesi'nin özelliklerini hoş yazmıştır. Hâlâ bu Kuma Kalesi Basra Eyaleti toprağında sancakbeyi tahtıdır. Padişah tarafından hâs-ı hümâyûnu, sancağında timar ve zeameti, çeribaşı ve alaybeyisi yoktur. Ancak paşası bin kadar seçkin asker ile yönetip iltizam ile mal tahsil eder. 150 akçe kadısı var ve tamamı (—) adet nâhiye köyleri vardır.

Bu diyarı Murtaza Paşa, Efrâsiyâboğlu Hüseyin Paşa elinden fethedip Osmanlı sancağı olalı Kurna Kalesi’ne altı oda yeniçeri, bir oda cebeci ve bir oda topçu koymuştur, hâlâ bir hâkimi de yeniçeri ağasıdır. Ve muhtesibi, şahbenderi ve gümrük emini vardır.

Kalesinde dizdarı, 3.000 adet neferâtları, hesapsız cebehanesi, 100 adet şahî ve balyemez topları vardır.

Ve kale içinde tek ve iki katlı hepsi toprak ile örtülü mamur haneler vardır.

Tamamı (—) mihrabdır. Evvelâ Hüseyin Paşa Camii (—) (—) (—) ve Ali Paşa Camii (—) (—) (—).

Ve (—) adet hamamı var (—) (—). Ve birkaç hanları, 300 adet dükkânları ve kahvehaneleri vardır. Ama medrese ve ziyafet yeri imareti yoktur.

Ancak bağ, bahçe ve hurmalığı çoktur. Genellikle bu şehirde atlarına ve diğer cins hayvanlarına arpa yerine hurma ve pirinç verirler. Zirâ bütün bağlarında ve köylerinde çeşit çeşit hurma dağlar gibi yığılmıştır. [359b]

Kuma Kalesi’nin külliyatını tamamlanması: Evvelâ bu Kurna Kalesi'nden Bağdad Kalesi’ne kadar 15 menzildir ve 133 saat yerdir. Ama bu hakir Murtaza Paşa kethüdasıyla yavaş yavaş köyden köye ve ziyaretten ziyarete giderek ve zevk ü safalar ederek 31 günde Kuma Kalesi'ne vardık. Ama bu Kuma Kalesi gerçi Şat ile Fırat'ın bir yere toplandığı havzadır, ama iki nehir bir olduğu yer Kuma’dan yukarıda, Bağdad tarafında (—) (—) adlı yerde iki nehir birbirine karıştıktan sonra bu iki büyük nehre Şattularab derler. Deryâ gibi olup tâ Arce ve Semâvât kalelerine kadar deryâ gibi dalgalanıp büyük Hindistan gemileri ve Portakal küffârı gurâbları (gemileri) işler.

Ve bu Kurna Kalesinden kıble yönüne yine Fırat Nehri’ni geçip ara yatıda Basra Kalesi’ne varmak mümkündür, ama üç menzilde rahat rahat gidilir.

.....................(4 satır boş).....................

Kurna Kalesi'nin ziyaret yerleri:

......................(2 satır boş)......................