Tat Eli (Sudak)

Tat Eli (Sudak) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Kırım'ın kıblesi tarafında Çadır Dağı'nın ardında kıble tarafı, Karadeniz sahilleridir ki Kefe Eyaleti'nde o mahalle Tat Elleri derler, kışı sert olmaz, ılıman, suyu ve havası hoş büyük nahiyedir. Kavmi genellikle Rum keferesi ve Laz Ahıryanları sâkin olur. Zira bu ülkenin karşı tarafı Karadeniz aşırı 300 mil Trabzon Vilâyeti olmakla onun halkı bu Tat Eli'ne gemiyle geçip yerleşirler.

Suyu ve havası güzel, Rum oğlanları ve mahbûbe kızları hoş olup bir zevk ü safa yerleridir ki Kırım ülkesinin yarısı bu taraftır ki Hayy-ı Kadîr Allah'ın emriyle ılımandır. Hatta dağlarında ve köylerinde incir, limon, turunç, zeytin, nar, şeftali, kiraz, vişne, dut, servi, kavak, salkımsöğüt, şimşir, üvez, muşmula, ayva, kestane ve çeşit çeşit âlûları, yani erikleri, kaysıları ve zerdalileri olur ki benzersiz çeşidindendir. Hatta Trabzon şehrinde olan gibi karanfilleri olur ki kokusundan insanı beyni kokulanır.

Bu Tat Eli'ne Han tarafından Tat ağası namında bir ağa hâkimdir. O ağa her an hanlara, kalgay, nureddin, vezir ve diğer sultanlara meyve zamanında her çeşidinden sulu meyveler getirir ki insan yemekle doymaz, ama inciri, ayvası, üzümü ve narına aşk olsun. Şele sepetler ile iki merhale yerden atlar ile üzümü, inciri ve diğer meyveleri gelip henüz tazeliği ve güzelliğini korur. Uzun zamanda sulu meyvelerinin renkleri asla değişmez, böyle havası hoş bir yerde yetişmiş meyvelerdir.

Kara Badrak özel lehçesi: Kırım bölgesi içinde hasıl olmuş Badrak kavmi derler bir tuhaf kabiledir. Gerçi Tatar'dır, ama şehirlerde yetiştiklerinden bir çeşit dilleri ve ıstılahları var. Onların konuşmalarını taşra Nogay kavmi anlayamazlar. Zira Nogay Tatarı dili 6 değişik dildir. Bu Badrak kavminin kullandıkları kelimeler bunlardır ki buraya yazıldı.

Tekerlemeleridir, müstef'ılâtün vezninde:

A baba baba sakalı kaba,
Oyna var ise iti de kapa,
Kazganda kazan börek kaynasa gerek,
Çârtâkta çardak kızlar oynasa gerek. [129a]