Donkola (Old Dongola)

Donkola (Old Dongola) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Eski zamanda öyle büyük bir şehir imiş ki hala yapı kalıntılarından sayısız temeller bellidir. Bunu da melun Ebrehe harap etmiştir. Hala mamur olan kale ve evleri evvelki imaretinin bir mahallesinden parça kalmıştır. Kalesi Nil kenarının doğusunda eski yapı kırmızı tuğladan yapılma dört köşeden uzunlamasına hendeksiz eski bir kaledir. 3 kapısı var, biri Nil' e bakmaktadır.

Kale içinde toplam 650 pişmemiş tuğladan kerpiç yapı Berberi evleridir. 7 camii, 9 mescidi ve 6 mektebi var. Bundan başka imaret yoktur. Bir yalçın kaya üzerine yapılmıştır. Melik Sarayı da kale içinde kerpiçtendir ve bizim konağımız da kerpiçtendir. Bu şehir içinde bundan mamur evler yoktur.

Bu hisarın dışında doğu tarafta 3 bin kadar Berberi haneleri vardır, kimi ham kerpiçten, kimi kamıştan, kimi çalaştan, yani bağ kulübeleri gibi çalıdan evlerdir.

10 kadar tuğla yapı camilerinde önce Funcistan padişahı namına, ardından Osmanoğlu'na dua edeler ki hadimü'l-hareme yni'ş-şerifeyndir. Gayet musalli Maliki mezhepli kavmi vardır. Asla yalan, dedikodu, kötü zan ve günah bilmezler. Gayet doğru ve düzgün adamlar oldukları için Mısır şehrinde bütün tüccar ve çarşıdakilerin hizmetkarları Berberi kavmindendir. Berabire reayasına derler, Berberi askerisine derler. Tüm askeri taifesi 60 bin olur, ama Berabiresi 300 bin adam olur.

Bu varoşta binden fazla cellabe, yani Sudan, İsvan ve Funcistan bezirganları sakin olurlar. Ve Berabire'si ticaret ve ziraatla meşgul olup arpa ve düre, yani dan ekip biçerler. Gıdaları arpa ve darı ekmeği, kuş eti, deve eti ve sütüdür. Bozası gayet beğenilir. Kedi eti yemek mübahtır, ciddi kutta, yani lezzetli kedi deyip sıkıştıklarında yerler. Nil suyu içerler. Bir kabilesi de ovalarda zürafa, fil, gergedan ve ceylan avlayıp tırnakları çataldır diye yerler.

…

Bu diyarın koyun etinin misk gibi kokusu vardır. Zira can bağışlayan suyunun güzelliğinden ovalarında çeşit çeşit otlar ve bitkiler vardır ki asla bir diyar otuna benzerlikleri yoktur.

Havasının güzelliği yüzünden mahbub ve mahbubesi o kadar sürmeli, marali ve gazali gözlü, esmer tenli, kırmızı yüzlü, gül dudaklı, yürümesi ve konuşması hoş ve zarif mahbubları olur ki anlatılmaz. Gerçekten de Nuh Nebi soyundandır. Ama giysileri yoktur, Berberi ihram ve Berberi peştamal bürünmüşler, saçlarını örmüşler, şiddetli sıcaktan sanki cehenneme girmişler ve yüz yıl durup yanmışlar, arık adamlardır ama gayet çevik, cesur ve yiğittirler. Gayet cemma ve tamahkar kavimdir. Cimrilik ve alçaklıklarından gece gündüz cihan gezerler, bedava yemek bulurlar ise yerler. Böyle yalınayak başıkabak kavimdir.

Hakimleri yoldaşımız olan Muhammed ibn Hüseyin meliktir. Hala Func padişahına tabidir, onun fermanıyla bizimle ateşperest seferinde idi. Ama vilayetleri gayet güvenlidir. Bir adam ülkelerinde yolkesici harami olsa o an katlederler. Bu diyarda da altın ve guruş yoktur. Çarşı pazar, han hamam, imaret, sebil ve medrese yoktur, bozahaneleri ve kahve vardır.

Bağ ve bahçe yoktur, maymun çoktur ve meyve yoktur. Bostanlarında kavunu ve karpuzu çoktur. Ve minare de yoktur. Cuma günleri nice haşarat cinsleri toplanıp dış varoşta büyük bir meydan vardır, orada pazar olup herkes malını satar. Yer yer hurma ağaçları vardır.

Bu şehirden Nube ülkesi kuzey tarafta 80 konak yer geride kaldı. Bu şehir birinci iklimdedir. Ve bu şehrin batısında Zegave şehri de şehir birinci iklimde büyük şehir imiş, ama görmedim.