Haniça (Çatalca)

Haniça (Çatalca) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Osmanoğulları elinde üç Çatalca şehri vardır. Bir (---) (---) ( ---) ( ---) ( ---) ( ---) İkincisi Yenişehir yakınında Kesendir e ve Koloz Nahiyesi'nde Çatalca Kasabası'dır. Üçüncüsü bu İstanbul Çatalcası'dır. Büyük İskender zamanında İstanbul'u tamir eden Yağfur kralın kızı olan Hanica adlı kızın yaylağı olduğundan burada büyük bir kale yapmıştır.

Yunan dilinde Hanca adıyla meşhur olmuş dayanıklı bir sed ve sağlam bir kale idi. Daha sonra Sırp kralı ve Bulgar kralları İstanbul Kalesi'nin taşra yedi kat duvarlarını Silivri'den Terkoz'a varıncaya kadar harap ettiklerinden bu Hanca Kalesi'ni de harap ettiler. Hala yapı kalıntıları şehrin batı tarafında yalçın kayalar üzerinde bellidir.

Daha sonra yine şenlenip (---) tarihinde Yıldırım Bayezid Han feth ederek kalesini yine yıkmıştır. İstanbul'u kuşattıktan sonra sulh ile İstanbul'un yarısısı feth edince Eğrikapı'dan Ayakapısı'ndan, Gül Camii'nden ta Unkapanı'na, Zeyrekbaşı'na, Karamaneynlere ve oradan anayol ile ta Edirnekapısı'na gelinceye kadar yetmiş Müslüman mahallesinde 47.000 insan sulh ile İstanbul içinde yerleşmişler idi. Daha sonra Timur olayında Yıldırım Han yenildi. O sırada Timur yanında iken ateşli hummadan Yıldırım Han'ın öldüğünü küffar duyunca bütün Müslümanları İstanbul'dan ve bu Çatalca şehrinden sürdüler. Küffar bu Çatalca'yı yine istila etti.

Daha sonra 857 [1453] tarihinde Fatih Gazi İstanbul üzerine Edirne'den gelirken padişahın debdebe ve azametine Çatalca küffarı takat getiremeyip Silivri Kalesi'ne, Terkoz Kalesi'ne ve İstanbul Kalesi'ne kaçarak kendilerine yurt ettiler.

Daha sonra Fatih Gazi bu Çatalca şehrinde nice bin yük ağırlığını Mihaloğlu Ali Bey ile bırakıp "Bu şehri Allah'a emanet ettim" diye dua edip kendileri İstanbul'u kuşattılar. (---) günde (---) tarihinde feth edip onların hayr dualarının bereketiyle bu Çatalca şehri şenlenmektedir.

Çatalca Kasabası imaretlerinin anlatılması: [171b] Bu şehrin mamur yapıları Çatal Dağı'nın eteğine kurulduğundan Çatalca derler. Kayalı, dereli ve tepeli iki çatal yüksek dağın doğu tarafı eteğinde kıbleden kuzey tarafa doğru uzunlamasına kurulmuş 2.000 adım uzunluğunda bağlı, bahçeli ve abıhayatlı İrem Bağı gibi benzersiz bir kasabadır.

Eyyub Sultan Mevleviyeti nahiyelerinden 150 akçe payesiyle mükellef kazadır. Tamamı ( ---) adet köyleri vardır. Örfi hakimi Çatalca bahçesi ustasıdır. 300 bağcı aznavur (heybetli, yiğit) bostancılar ile zabt u rabt eder iyi hükümettir. Tarafından subaşısı, kethüdayerisi, yeniçeri serdarı ve muhtesibi ve ayak naibi vardır, ama İstanbul yakın olduğundan müftüsü ve nakibi yoktur.

Bu güzel şehirde toplam 47 mihrap vardır. Beşi cuma namazı kılınır camidir.

…

Ve hepsi ( ---) adet Müslüman mahallesi ve üç kefere mahallesidir. Ve tamamı (---) adet baştan başa kırmızı renkli sanatlı kiremit örtülü altlı ve üstlü kargir yapı yüksek konaklar ile bezenmiş, bahçeler ve bostanlar ile süslenmiş hıyaban bağı gibi şehirdir. Kıble tarafında ta Kovukdere adlı yere varıncaya kadar yerleşim yeridir, ama her hanede bağ ve bahçe olduğundan güzel haneleri seyrektir.

Bunlardan Osmanoğulları sultanları sarayı; Sultan (---) (---) Han hayratıdır. Şehrin doğu tarafında bir yeşillik ovaya bakan yüksek bir zeminde servi ağacı, çınar, kavak, salkımsöğüt ve diğer çeşit çeşit meyve ağaçları ile hıyaban olmuş bir İrem Bağı'dır ki sanki cennet bahçesidir. Burada olan hoş sesli kuşların anlatılmasında dil kısa kalır. Özellikle karatavuk ve ishak kuşunun güzel ötüşü Şafii vaktinde insana hayat verir. Hoş sesli bülbüllerin tatlı ötüşleri hiç bir sultan bağında yoktur, zira dağlık semtlerdir.

Bu büyük sarayın dört tarafı kale gibi duvarlıdır. İçinde bostancıbaşısı ve 300 adet bağbanı (bahçıvanı) vardır. Ve pek çok odaları, nice köşkleri, kasırları, kameriyeleri var ve Çatal dağın su terazileriyle uçar akarsular fıskiye, havuz ve şadırvanlardan fışkırarak yukarı çıkıp havuzlara ve selsebillere akar. Her padişahın birer çeşit İrem köşkleri var ki felek atlasında öyle bir işçiliği hiç bir eski mimar etmemiştir. Merhum Melek Ahmed Paşa efendimiz burada konuk olup Kaya Sultan ile burada buluştu. Tam bir hafta bu cennet bağında Hüseyin Baykara fasıllarıyla zevk u safa edip felekten kam alır şekilli olduk, ama ne mümkün, beyt:

Müft mesken sanur cihanı kişi
Nakd-i ömrün verir kira yerine

Eğer gördüğümüz kadarıyla bu cennet bahçesini övüp anlatsak bir ciltli kitap olur. Sözü özü, bir haftada gecemiz Kadir, gündüzümüz kurban bayramı idi.

Bu bağdan sonra Deli Usta Sarayı, Çataloğlu Sarayı, Kadri Ağa Sarayı ve nice bilinmeyen türlü türlü saraylar vardır.

Yedi adet Halveti Celveti ve Bektaşi tekkeleri, büyük kurşun örtülü hanları ve minnetsiz hane kervansarayları, bir hamamı ve 270 adet dükkanları vardır, ama bedesteni, medresesi ve darülhadisi yoktur. Ancak sıbyan mektebi, alimleri ve ileri gelenleri çoktur.

Bu şehir yüksek bir dağın eteğinde kurulduğundan 70 yerde abıhayatları çarşı pazar içre 40-50 adet çeşmelerden birer akarsu akıp güzellik pazarının kaldırımları üzere sel gibi akar, bağlara, bahçelere ve şebekeli bostanlara gider. Sultan çarşısında sanat ehlinin çoğunluğu fillar postalcıdır. Zira çoban, çoluk (çoban yamağı) ve hodaman yuluk yurdudur. Suyu ve havasının tatlılığından mahbub ve mahbubesi sanki Züleyha ve (ikinci) Yusuf'dur. Ve beğenilenlerinden, [172a]

Çatalca Çayırı: Kağıthane Çayırı'ndan tatlı otlu ve çayırlı, yonca, tirfil ve bersim (yonca) yurdu bir yeşillik ve lalelik ovadır ki Osmanoğlu ambarına bu çok verimli ovadan 3.000 araba ot gelip Ahurkapı'da ambara konur. Çayır mevsiminde korunması için bir oda yeniçeri çorbacısıyla gözcülük ederler.

Bunlardan başka sahralarında Baba Nakkaş'a varıncaya kadar, Kiteli, Baklalı ve İzzeddinli köylerine. varıncaya kadar büyük çiftlikler ile bezenmiş, ağıllar, ekrekler, sayalar, çalışlar ve mandıralar ile süslenmiş koyunlu, kuzulu, sığır ve camuslu vadilerdir ki İstanbul'un bütün seçkinlerinin bu köylerde bağlantıları vardır.

Bir beğenileni de sütü, kaymağı, teleme peyniri, ağızı, gölemezi, kesmik yoğurdu, dil peyniri ve kaşkaval peyniri derya gibi sütü İstanbul'a akıp Belde-i Tayyibe yani İstanbul'u doyurur. Mehmed Han'ın nazargahı bir şenlikli Çatalca şehridir. Dünyanın sonuna kadar bakımlı ve şenlikli ola. Bi-Rabbi Müste'an. (---) ( ---) ( ---) ( ---) ( ---) ( ---) ( ---)

Çatalca Kasabası'nın ziyaret yerleri: ( ---) ( ---) ( ---) ( ---) ( ---)