Ayasofya Camii

Ayasofya Camii hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Büyük Ayasofya Camii: İstanbul'daki Ayasofya Camii'ne benzer ama bu ondan küçüktür. Ve Trabzon şehrindeki Ayasofya da bu kadardır. Bu 3 Ayasofya camileri Yanko ibn Madyan'ın Sofya şehrinde olan Aysof kızının yapıları olduğundan Ayasofya camileri derler. Bu Selanik Ayasofyasının kıble kapısından mihraba varınca uzunluğu 175 ayaktır, genişliği 125 ayaktır. Ama ibretliktir ki bu cami içinin sol tarafında tek parça yeşil somakiden yine kendinden 6 ayak merdiven ile çıkılır, zümrüt gibi parlak yeşil bir kürsü var ki bu cihanda benzeri yoktur. Gayetle seyirlik, acayip ve garip bir sanatla yapılmış olup yeryüzünde bütün gezginlerce bilinir.

Bu camiin avlusundaki abdesthane havuzu içinde birbiri içinde kat kat beyaz ham mermerden 3 kat ve her katında tabaka tabaka fıskiye ve fevvare kadehleri ve şadırvan lüleleri var ki bunun da anlatılmasında dil kısa ve kalemler kırıktır. Ve bu camiin taşra yan sofalarında 9 adet cilalı sütunları var ki her biri birer Rum haracı değer parlak direklerdir. Ve kıble kapısı üzere yazılan tarihi budur:

Ve haza camiun darun acibün,
Mine'l-küffarı me'huzun garipün,
Felemma ca'ehu nasrun minallah,
Ve littarihi kul fethun karlbün. Sene (---).

Bu Ayasofya kubbesi ile İstanbul'da Sultan Selim Camii kubbesi, İstanbul'un Ayasofya Camii kubbesinden 20'şer arşın büyüktür, derler ama Selimiye ve bu Ayasofya alçak büyük kubbelerdir. Bu Ayasofya kubbesinin üstünde eskinin ustası bir çeşit kurşun örtmüş ki hala bu zamanımız ustalarının öyle kurşun örtmek ihtimalleri yoktur. Allah'ın adeti onun üzerine yürür ki daima kurşun mavi olur, bu Ayasofya kurşunu sarıya meyilli olduğundan "İçinde altın vardır" diye Selanik Yahudileri bir kere "Bu nurlu kubbenin kurşununu yenileyip tamir edelim" diye hakimlere 40 bin guruş vermişler. Müslümanlar razı olmamışlar, Allah'a hamd olsun hala küffar zamanında kilise idiğinden beri kurşunu örtülüp durur.

Cami içinde eski tarzda pek çok avizeler ve diğer askılar olmayıp mihrabı, minberi ve mahfeli sade güzelidir. Ama kandilleri sayısızdır.

Düzgün bir minaresi de sadedir. Avlusu öyle meyve ağaçları ile bezenmiştir ki her gölgeli ağacın gölgesinden zemine alemi aydınlatan güneşin ışığı tesir etmez. Bir fazıllar ocağı, salihler yuvası dua kabul olunan nurlu bir camidir ki kıyamete kadar devam ede. [226a]