Kurte Sarayı (Palace of Culture)

Kurte Sarayı (Palace of Culture) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Bir yüksek saraydır ki her gelen bey bir eser yaparak kat kat olmuştur, ama fazlasıyla imar eden hâlâ Yedikule'de mahpus olup İstifan Bey’in babası Lipul Bey, yani Kurt Bey Kârun malı harcayıp yüksek köşkler, tek katlı köşkler, hamam, havuz, şadırvanlar ve divanhaneler inşa ettirmiş ki diller ile anlatılmaz. Arnavut keferesi bir zevk sahibi Lipul’dur. Bütün pencereleri ve şahnişinleri göle bakmaktadır ki bu sarayın etrâfı kale gibi şeddadî duvarlı beşgen şekilli taş yapı güzel bir sur gibidir. Çevresinde hendeği ve kuzey tarafa bakan bir demir kapısı önünde beş altı yüz tüfengli gözcü bekçi tarabansları hazır durup gece gayrı gözcüler gelir.

Bu saray içinde 300 adet tarabans odaları, yani yayan yeniçeri odaları vardır. Ve bir büyük divanhanesi var, 5.000 adam alıp tüm pencereleri göle bakar. Yüzden fazla kat kat sâfî kırmızı, sarı, yeşil, beyaz ve mavi sırça kiremitli iç oğlanlarının odaları, kiler, mutfak, saraçhaneler ve bistiyarhaneler, yani defterdar oturacak yerler ile süslenmiş ve saray meydanıyla bezenmiş bir kale gibi şirin bir saraydır. Bu saray önünde,

Gölün özellikleri

Daha önce yok idi. 1045 [1635/6] tarihinde Lipul Bey Sultan IV. Murad Han'dan izin alıp boş arazi iken iki bayırın arasına bir Nemrud şeddi yığıp Iskıntı Nehri'nden büyük bir göl yapıp içine yüz binlerce adet balık koymuştur. O asırda balığından 40.000 altın elde edilir bir göldür. Hâlâ yine mukataa ve eminliktir ki çepçevre büyüklüğü 8 mil kuşatıp ayağında su değirmenleri vardır.

Bu gölün kenarına Lipul Bey bir hamam yapmıştır ki tüm kâfiristanda böyle sanatlı ve aydınlık hamam inşa olunmamıştır. Bütün hizmetçileri pâk, temiz siyah kâküllü, mafalî ve ceylân gözlü ve şirin sözlü Boğdan mûğpiçeleridir. Bütün esvapları tertemiz, suyu ve havası güzel hoş havalı bir hamamdır. Hatta IV. Murad Han bu hamamın tarzını yapısını duyup buyurdular ki;

"Olmaya, şu melun giderek krallık iddiasında ola" derler. Hemen bu haberi Lipul Bey işitip Sadrazam Kara Mustafa Paşa'ya mektup gönderip;

"Beni padişah huzuruna davet eylen. Padişahım huzurunda İslâm ile müşerref olup Boğdan veziri olduğumda padişahıma 500.000 altın ve sultanıma 100.000 altın hizmet edem" diye gönderdiği mektubun mührü budur, Lipul Bey’in secili yazısı:

"Muhibb-i hanedân-ı Al-i Osman, Lipul Voyvada-i serhadd-i Boğdan."

Bu mektubu Murad Han görüp, "Tez huzuruma Lipul'um gelip Müslüman olsun" diye haber gitti. O gelince Murad Han âhirete göçüp Lipul Bey geri Boğdana dönüp sapıklıkta kaldı. Yani bu mertebe tedbirli, ileri görüşlü, zevk ve kerem sahibi olduğundan Yaş şehrini İrem bağı etmiştir. 

*Şu anki yapı 20. yüzyılın başlarında saray kalıntıları üzerine inşa edilmiştir. Muhtemelen burası.