Üstürka balık bendi (Struga)

Üstürka balık bendi (Struga) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Eski zamanda Ohrin adlı kralın avlağı olmak için Üstürka adlı bir veziri kale yaptığı için onun adıyla adlanıp Üstürka derler. (---) dilinde (---) demektir.

Ohri Gölü'nün boğazı üzere şehir içinde 4 köşe şeddadi yapı güzel bir kale imiş. Gazi Evrenos (---) tarihinde Destpot kralı oğlu elinden fethedip bu kaleyi yıkmış ki "Bir dahi küffar istila etmeye tamah etmesin" diye harap etmiş.

Sonra Gazi Evrenos bu kale boğazından Ohri Gölü'nü karşı geçip Poğradas şehrini ve Istarova şehrini harap eder. Küffar yine askerin ardını almak için bu göl kenarında Üstürka Kalesi'ne gelip görse ki kale harap olup sığınacak güvenli bir yer yok. Hemen kafirler hüsranla geri dönüp Gazi Evrenos selametle yine Ohri boğazını geçip Üstürka Kalesi'nde karar eder.

Gerçekten de göl boğazında güzel bir kale imiş, eğer imar olsa göl boğazından karşı bir Tanrı yaratığı geçemezdi ve yine bir fert geçemez, gece ile kapıları kapanır.

Bu Üstürka kasabası ve kalesi Ohri Sancağı toprağındadır, ama hükumetinin salb u siyaseti ve cürm ü cinayeti Ohri Gölü emini hükmünde olup her türlü vergilerden muaf 40 yük akçe hass-ı hümayun padişah malı eminliktir. Gökte uçan, yerde gezen ve gölde yüzen bütün canlılar eminin iltizamında olup tüm kaçkın köleler, bütün yavalar [368b] ve bac u pazar, aded-i ağnam, ispençe, kışla hakkı, tütün hakkı, dönüm hakkı, beytülmal, hass u harac, hane-i avarız, kısacası bütün örfi vergiler tamamen Ohri Gölü emininin hükmünde olup Ohri beyinin asla alakası yoktur. Büyük eminliktir ki 200 adet neferleriyle bu hükumeti padişah fermanıyla zapt ve tasarruf edip gece gündüz gölün çevresini askeriyle dolaşıp koruyup kollayıp gölün çevresinde avlanan balıkların öşr-i sultanilerini alıp onun izniyle balıkçılar balık avlarlar. Eğer emininden izinsiz bir kimse gizlice bir küçük balık avlasa cezalandırırlar.

Bütün Üstürka kasabasının reayaları ve 7 adet köy reayaları bu eminin tasarrufu altında olup muaf ve müsellemlerdir ki miri balık avlamaya memurlardır. Her gece tüm reayalar 10-15 tane kayıklara binip kayıklara meşaleler yakıp balık şebekeleri ve ığrıplarını çekip avladıkları balıkları kayık kayık emine teslim ederler. O da tüm Rumeli'nden gelen bezirganlara balıkları satarlar, onlar da tuz ile salamura edip vilayet vilayet Ohri balığını götürürler. 

...

Üstürka kasabasının tam ortasında bir boğazda 12 adet göz ağaç köprü vardır. 150 adım boyunda büyük bir köprüdür, o uzun köprü üzerinde emin ağanın büyük sarayı, büyük kazık direkler üzerine yapılmış büyük hanedir.

Bu saray ortasında köprü üzerinde bir ağaç kapı vardır. Her gece bu köprü kapısını kapıcılar kapatıp öteden beriye ve beriden öteye bir adam geçemez. Zira her gece bu köprü kapısı üzerinde ta sabaha dek 40-50 adet silahlı olarak gözcülük, casusluk edip keşik yani nöbet beklerler. Kaçkın köleler, haramiler, kanlılar ve balık hırsızları geçmesin diye bu köprü üzerine bu saray kapısı yapılmıştır.

Bu gölün ayağı ta 10 konak Arnavutluk içinde İskenderiye Sancağı'nda Leş Kalesi dibinde Körfez Denizi'ne Sincivan Limanı içinde karışır. Bir taraftan asla geçit vermez. Ohri Gölü bu vilayet ortasında çevrilmiş büyük bir göldür. Ve iki yerden de ayağında köprüleri vardır. Orada da eminin adamları bekleyip gelen geçen yolculardan pazar bacı ve balık öşrü alıp kuş uçurmazlar. İnsanların geçtiği anayol bu Üstürka Köprüsü'dür. Bu köprünün alt yanında nice yüz adet balık dalyanları var ki anlatılmaz, görmeye muhtaçtır.

Bu köprünün altındaki gölün ayağı o mertebe akar ki göz görmez. Yaz kış Dırava Nehri gibi 4 koldan akar, asla eksilmez. Hikmet o ki bu gölün içine büyük nehirler karışmaz. Yine böyle iken yaz kış bu gölün ayağı Ceyhun Nehri gibi akar. Ve batı tarafına akıp (---) kasabasına uğrar. [369a] Sonra (---) uğrar, ardından (---) uğrayıp Leş Kalesi dibinde Sincivan Limanı'nda Bundukani Körfezi'ne karışır bir abıhayat göldür. Yaz günleri gayet sıcaktır, ama biraz bardakta durup havalansa buz parçası olur. Bu göl suyu ne zaman ısınsa o zaman balıklar fazla avlanır.

Bu Üstürka kasabası, Ohri kazası niyabetidir. Ve göl kenarında bir kumsal yerde ve yeşillik vadilerin düz yerinde toplam 300 adet kiremit örtülü, kargir yapılı altlı ve üstlü, bağlı bahçeli, suyu ve havası hoş kasabacıktır.

Tamamı 3 mahalledir, ama Bulgar ve Rum kafirleri çoktur. Ve 4 adet mihraptır. Evvela çarşı içinde Ohrizade Camii, kurşun örtülü yüksek kubbe ve uzun minareli camidir.

1 hanı, 1 imareti, 1 medresesi ve 1 hamamı var, hepsi Ohrizade hayratıdır. Ve 3 adet mescidi vardır. Ve 5 adet küçük büyük kervansaray hanları vardır. Ve 40 adet dükkanları var, ama bedesteni yoktur. Hemen yetecek kadar dükkanlardır.

Bu çarşı içinde gölden bir kol su daha akar, onun üstünde bir ağaç köprü daha var. İmaret ve medresesinin pencereleri o suya nazır olup imaretin yemeğini yiyenler pencerelerde oturup hava alırlar.

Bütün şehrin ve gölün balıkçıları, kayıklarını bu şehir içinde olan suda limana bağlarlar.

Bu şehir içinde yılda bir kere büyük panayır, yani pazar durup 40-50 bin adam toplanıp 10 gün 10 gece bir hay huy öyle büyük kalabalık olur ki anlatmakta dil kısa kalır. Şehir dışında 300 adet panayır dükkanları vardır. Ve nice bin adet de pazar mahallinde çalaş malaş palaştan dükkanlar yapılıp kar kazanç edip giderler.