Gingöş (Gyöngyös)

Gingöş (Gyöngyös) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Eğri Eyaleti'nde 8 bin adet tek ve iki katlı şindire tahta örtülü mamur haneler vardır. Hepsi 8 adet birov hâkimleri, ellerinde gümüş değnekleri ve eğinlerinde samur kürklü birov adlı zâbitleri var. Bu büyük şehir Matra Yaylası dibinde bulunur, içinden Matra Nehri akıp iki tarafında kat kat bağlı ve bahçeli, tertemiz caddeli şehirdir.

Bu şehrin uzunluğu, Matra Dağı eteğinden kıbleye uzunlamasına tam 8 bin adımdır. Tamamı 8 [40b] adet kârgir yapı, kale gibi manastırları var ki her birinin çanlık kuleleri göklere uzanmış olup her manastırda beşer altışar yüz adet kıssis, bıtrik, yaşlı papazları ve güneş parçası genç oğlanları var. Ve 200 adet küçük kiliseleri var.

Hepsi 1.060 adet dükkânlardır ki hepsinde güneş parçası kızlar ve evlenmiş kadınlar dükkânlarda oturup mallarını aşikâre satarlar, asla ayıp değildir. Her ne mal istesen, dîbâ, şîb, zerbâf, çeşit çeşit değerli kumaşlar ve nadir elbiseler mevcuttur. Mahbûb ve mahbûbeleri hesapsızdır ve hep âşık-perestlerdir.

Şehir içinde akan Matra Nehri üzerinde nice yüz su değirmenler ivar. Bütün evleri kârgir yapı, kat kat şeddadi kale gibi şindire örtülü, sanatlı Hıristiyan evleridir. Bu şehir uzunlamasına 10 sokaktır ve genişliği 50 sokaklardır ki her sokağı bir baştan bir başına gözükür doğru yollardır. Bu yollar üzerinde binden fazla çuka ve şayak işlenir çuka işlikleri vardır. Halkı tamamen zengin bezirgânlar olup hepsi örfî vergilerden muaflardır. Orta Macar hâkimi Topal Palatinuş'a da haraç verirler, zira iki kılıç altındadırlar, ama Osmanlı'ya hediyeden başka bir şey vermezler. Ancak her sene kanun üzere Eğri Kalesi'nin bakım ve onarımına memurlardır.

Gingöş keferesinin muaf ve müsellem olmasının sebebini bildirir

Bu şehir kâfirleri Eğri fatihi Sultan III. Mehmed Han'a bir ekmeği 300 çift su sığırı arabalarına çektirip hediye verirler. Onun için ellerinde muafnâmeleri vardır. Ve padişah izni ile şehrinin dört tarafına büyük hendekler kazıp 4 yerden köprülü kapılar edip kaleden sarp varoş olmuştur, ama her hane ve her manastırları ve bütün kiliseleri kalelerden sarptır. Suyu ve havası gayet hoştur.

Beğenilenlerinden, bağ ve bahçesi birov hâkimlerinin nakilleri üzere Matra Dağlarını süslemiş 28 bin bağdır. Öyle lezzetli, sulu ve yemesi hoş 17 çeşit üzümü olur ki 7 çeşidi misket üzümüdür, yiyen çok lezzet alır ve içi rahatlar. Ve gingöşiye içkisi dedikleri damlası haram şarabının Rumeli, Arabistan ve Acem'de benzeri yoktur, meğer Boğazhisar yakınında Akdeniz içre Bozcaada adasının misket üzümü ola. Ama bunun şarabının sarhoşluğu olmaz derler ve başağrısı yapmaz derler. Kırmızı, beyaz ve sarı yakut gibi berrak ve parlak şarapları olup bir çeşit sivri sivri toprak testiler ile gingöşiye bâdesi diyerek günahkârlara hediye götürürler. Beyaz süt gibi rakısı da olur. Ve onar, on beşer okka gelir Haleb kalkanları gibi beyaz ve has rayizâneli (rezeneli), çörekotlu ve süsenli sipov adlı ekmekleri olur ki asla bu ekmeğin yanı sıra katık istemez, gayet lezzetli ekmeği olur.

............... (2 satır boş)...................

Kısacası mamur şehirdir. Burada paşaya 5 bin guruşluk kadar hediyeler verip ve büyük ziyafetler verdiler. Hakir de bazı hediyelerden hissedar olduk.