Ramazanoğlu Cami (Ulucami)

Ramazanoğlu Cami (Ulucami) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Yan kapıdan yan kapıya boyu 100 ayaktır. Kıble kapısından mihraba 60 ayaktır. Mihrap üzerinde yüksek bir kubbesi var, bütün kubbelerden yüksek, göklere doğru uzayıp gitmiş sivri kârgir kubbedir ve dört yüksek sütun üzere yapılmıştır. Bundan başka kubbeleri toloz kârgir yapıdır. Yüksek kubbenin altın aleminin parıltısı gözleri kamaştırır. Bu düzgün kubbe kurşunludur.

Bu camiin içi ve dışı baştan başa Bihzad ve Mânî kalemi ile yazılmış Çin kâşitidir. Bazı kitabeler içinde Karahisarî tarzı iri yazılarla ayetler yazılmıştır.

Mihrap ve minberinin övgüsünde dil acizdir. Mihrap duvarında pencereleri yoktur. Ancak açık olması için usta mühendis kıble kapısı tarafında 7 geniş kapı yapmış. Bu kapılar üzerinde ve camiin dört tarafında öyle şebekeli billur ve moran, sanatlı renkli camlar var ki çok güzeldir. Güneşin aksi vurup camiin içi nur üstüne nur olur. Camiin içinde nice bin kıymetli avize ve kandiller asılıdır ki övgüsünde dil aciz ve bütün bakanlar biçare olur. Müezzin mahfili ince sütunlar üzerinde kafesli bir köşktür ki sanki İrem köşküdür.

Dış avlusu öyle bukalemun nakşı renkli, değerli küçük küçük taşlarla döşenmiştir ki sanki hakkak elinden çıkmış bir cilâlı avludur. Ilıman diyar olmakla bütün cemaat bu avluda ibadet ederler.

Bu avlunun üç tarafında yan sofaları üzere ham mermer, siyah mermer, somaki, zenburi ve yerekan taşından toplam 23 sütun üzerinde 20 kubbe, gök kubbe ve mavi kâse gibidir. Ama üzerleri sanatlı kırmızı kiremitlidir. Yapı ustası öyle düzgün kiremit örtmüştür ki biri birinden ayrı değildir. Yine bu kubbecikler üzere sıralı alemler altın taçlı köleler gibi dizilmiştir. Bu sofalar çeşit çeşit ibretlik halılar ile döşenmiştir. Ve kalabalık cemaatten bir an boş değildir.

Bu camiin solunda camie bitişik bir sivri kurşun örtülü yüksek kubbe içinde hayır sahibi Ramazanoğlu medfundur. Bu türbeye bitişik cami avlusunun sol kapısı üzerine yapılmış düzgün bir minaresi var, göklere boy uzatmıştır. Bir şeşhane sanatlı minaredir. Şerefeleri Arabistan tarzı köşk gibi örtülü minarelerdir, zira mübarek gecelerde müezzin elinden minareler alınmaz. Onun için üzerlerini köşk gibi örterler. Bu minarenin altındaki avlu kapısı üzere tarihi budur: "Bismîllâhirrahmânirrahîm 'Efemerı essese bünyânehu ale't-takvâ minallâhi ve rıdvân/Binasını Allah korkusu ve rızası üzerine kuran kimse mi daha hayırlıdır? [Yoksa...]" [Kur'ân, Tevbe, 109] âyeti yazılmıştır. Sonra,

" Emera bi-inşai hâzihi'l-mescidi'l-mübârek el-mu'iz el-kerîm el- 'âlî benâ Halil bin Ramazan e'azzallâhu ensârahu bi-tarih-i hayr salih” yazılmıştır.

Avlunun sağ kapısı üzere tarih:

"Benâ hâzihi'l-camieş-şerif fî eyyâmi devleti's-sultani'l-a'zâm ve hâkâni'l-mu'azzam Sultan Süleyman Şah bin Selim Han halledallâhu sahibe'l-hayrâti el-bâbü'l-Emîrü'l-kirâm bi-bni Perî Paşa Emîrü'lmerhûm Halîl Beğ eş-şehîr b'ibni Ramazanî gurre-i Muharremü'lharâm sene semâne ve erbaîn ve tis'i mie." [1. M. 948] yazılmıştır.

Kısacası, Cenâb-ı Hakk'ın ihsanı üzere yedi iklimde çok acayip eserler ve büyüleyici sanatlı garip binalar gördüm ama bu camide olan ruhaniyet ve kalp temizliği ile olan ibadet bir camide görmedim. Zira hayır sahibi, bu nurlu camii gaza malıyla yapmıştır. Kısacası misli bir mamur beldede yoktur. Ve âdemoğlu onun yapısını, güzel sanatlarını ve çeşit çeşit tasarruflarının anlatımında acizdir. Yeryüzünde öyle bir insan yapısı yapılmamıştır. Zarifliği, yapısındaki letafet ve incelik anlatılamayacak bir camidir.