Zadra (Zadar)

Zadra (Zadar) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Venedik Denizi körfezi, yani Bundukanî Denizi kenarında Bosna serhatlerinde Kırka Sancağı toprağında bir kayalı yalçın burunda dörtgen şekilden doğudan batı tarafına uzunlamasına bir alçak kaya üzerinde çakmak taşı gibi kesme taş ile yapılmış bir savaş kalesidir. Ama yanına varıp gezip görmek mümkün değildir. Ancak kıblesi tarafı ve batısı tarafı denizdir. Doğu tarafı biraz karaya bitişik imiş. O taraflarını da bu kadar yüz yıldan beri kesip 200 arşın kadar enli deniz getirmişlerdir. Bu tarafta bu kale hizmetine memur bir büyük mavuna gemisi ve limanında 6 adet kadırgası yatardı. Hisar içinde 70 adet kilise çanlıkları görünmekte idi ki hepsinin alemleri altın yaldızlı haçlar idi.

Ve bütün duvar yüzleri kaplumbağa kabuğu gibi iç yüze eğridir ki kuşatma sırasında top gülleleri tesir etmemek için duvar yüzlerini öyle eğri yapmışlar. Ama deniz tarafındaki duvarları eğri mi ve doğru mudur, göremedim. Bütün duvarları üzerinde atlı kâfirler cirit oynar şeklinde birbirlerini kovup seğirtirlerdi, yani kale duvarlarımız bu mertebe geniş meydanlı duvarlardır, demektir. Duvarlarının bütün yüzü beyaz inci gibi berrak ve parlaktır.

Hatta bu kalenin dört tarafı derin olmak var, zira her gün bu kalenin çevresinde kadırgalar kürek çekerek gidip gelmede idiler. Kara yönünde doğu tarafına ancak bir kapısı açık idi. Onun da önüne ağaç köprüleri siper etmişler. Bu kalenin kara tarafında 8 adet tabyaları var ki her birinin üstünde yetmişer seksener kadar balyemez toplar görünmekte idi. Ve deniz seviyesinde içine adam sığar şayka topları kirpi tüyü gibi dizilmiş yedi başlı ejder gibi dururlardı.

Bu kale altına vardığımızda derya gibi İslâm askerine tafra satmak için kalenin bütün tabyaları ve duvarları üzerlerini haçlı filamalarıyla süsleyip nice bin keferelerini kale duvarları üzerinde pür-silâh dizip korkusuz ve pervasızca İslâm askerinin çadırlarını ve otaklarını seyredip hisar içinden bir küçük şahî topu atıp "Safa geldiniz" dedi. Sözün kısası bu serhatlarda değil, belki Rum, Arap ve Acem, İsveç, Çek, Leh ve Felemenk diyarlarında böyle bir sağlam, dayanıklı ve korunmalı kâfir kalesi yoktur. Peygamber efendimizin hakkı için Cenâb-ı Hak İslâm eline nasip ede.

Ama bu kalenin deniz getirdiği hendekten aşırı karada bizim Kırka toprağında bu kaleye biraz eğimli bir kayalı alçak tepe var, onda bir büyük Fostiçse, yani bir kale siperi etmiş ki sanki bu da bir Kahkaha Şeddidir. Üstünde fırça gibi topları dizmiştir. Başka kesme kaya derin hendek var, ama deniz biraz uzak olduğundan hendeğinde suyu yoktur. Ancak hendek dışında nice bin çeşit hile ve şeytanlıklar ile türlü türlü şarampav kazıkları, parmaklıkları ve lağımlar etmiş. Hatta esirlerimizin nakilleri üzere bu fostiçsenin yeraltından ve kale hendeği içindeki deniz [141a] altından Zadra Kalesi'ne gider yol vardır, derler. O düşünce ile bu yolu yer altından yapmış ki eğer karada olan Fostiçse'yi Türk alırsa içinde olan kâfirler kaleye kaçalar ve kaleden anlara yardıma gideler. Ama inşaallah "Kul tedbir alır, Allah takdir eder." sözü uyarınca Cenâb-ı Allah fethini nasip etmişse bu tedbirleri tedbirsizlik olur. Allah'ın hikmeti bu Fostiçse tabyasının da biraz eğimi vardır. Bu eğime balyemez topları koyup Fostiçseyi döve döve berbat eder.