Mankalya

Mankalya hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Ta kafiristan zamanından beri eski beldedir. Yunan dilinde ismine (---) (---) derler. Hala Mankaliye denmesinin sebebi odur ki ( ---) ( ---) ( ---) ( ---). Hala bakımlı olan şehrin kuzey tarafında, şehrin ağzında kale temelleri açıkça bellidir. ( ---) tarihinde Yıldırım Bayezid Han zamanında Ece Yakub oğlu Gazi Umurça feth etmede zorluk çekmiş, feth ettikten sonra kaleyi yıkmıştır, ama hala şehri Karadeniz kıyısında bir düz kumsal yerde bakımlı ve şenlikli İsmihan Sultan şehridir. Zira onun evkafıdır.

Örfi hakimi mütevellisidir, ama Silistre eyaletinde Dobruca toprağında 300 payesiyle şerif kazadır. Ve nahiyesi (---) adet köydür. Senelik 7 kese hasıl olur. Şeyhülislamı, nakibüleşrafı, sipah kethüdayeri, birinci odadan Gedikzade adında yeniçeri serdarı, şehir muhtesibi ve subaşısı vardır.

Tamamı (---) adet kiremitli, şindire tahta örtülü, bakımlı, süslü ve sağlam kale gibi haneleri vardır. Zengin reis bezirganları çok olmak ile Kazak korkusundan sağlam yapı evleri vardır.

Genellikle ileri gelenleri dili uzun (sivri dilli) Laz taifesidir ki tamamı anadan doğma kuloğludur. Hatta Laz taifesi arasında şaka yollu böyle derler: Bir adamın Kabe'ye gitmeye gücü olmasa,

"Bre cahil Mankalya'ya gitsene, gariplerin Kabe'sidir" derler. Ta bu derece Lazlar bu şehre itibar ederler.

Rum ve Yahudi taifesi de çoktur, ama gece gündüz mahkemesinde Laz ile Yahudi davasından geçilmezdir. Zira Lazlar Yahudi kavmini asla sevmezler. Trabzon şehrinde Lazlar Yahudi görseler aman ve zaman vermeyip kati ederler. Zira I. Selim'den beri ellerinde pek çok fermanlar vardır. Onun için Trabzon'da asla Yahudi yoktur, ama bu Mankılya'da bir Laz Yahudi'ye bir sille vursa kanun yoluyla hakkından gelirler. Bundan dolayı mahkemede Laz ve Yahudi davası çok olur. İkisi de şerir (fesatçı) taifesidir.

Ve bu Mankılya şehrinde toplam (---) adet mihrap vardır.

Bunların içinde donanımlı ve mükemmel selatin camii gibi saf kurşun ile örtülü (---) Han kızı İsmihan Sultan Camii; bir minareli kalabalık cemaate sahip aydınlık camidir ki o kıyı şehirlerinde öyle cami yoktur. İmamları, hatipleri ve müezzinleri tamamen İstanbul toprağıdır, yani tecvitli ve marifetli çelebilerdir. [125a]

Çarşı içinde (---) camii. Geri kalanları mescitlerdir. 7 adet sıbyan mektebi, 3 adet hanı, 300 adet dükkanı, 1 küçük bedesteni ve bir küçük hamamı var. Bütün bu hayrat ve hasenatlar İsmihan Sultan evkafıdır ki gayet sağlam emin vakıftır.

Ve 7 adet kahvehaneleri var.

Ve iskele başında ve diğer mahalleler içinde toplam 300 adet mahzenleri vardır. Zira tüccar yatağıdır. Bunların içinde donanımlı olanı Serdar hanıdır, ama şehrine göre dükkanları azdır. Meyhaneleri baştan aşağı sazdır, şarap erbabı tümden Laz'dır ve salihleri gayet azdır, ama suyu ve havası tatlı, güzel yazdır.

Ve işlek iskelesi büyük olduğundan her sene bin parça şayka, karamürsel, zarbuna ve çekelve tahıl doldurup İstanbul'a giderler. Zira bu iskele Dobruca vilayetinin iskelesi olduğundan diğer tahıllar da çok olur, ama zalim iskelenin limanı kıble ve gün doğusuna dönük ağzı açık olduğundan denizin dalgası dağlar gibi gelip dörder beşer demir üzere gemilerin yatmaya güçleri olmaz, hemen yüklerini alıp yelken yırtıp firar ederler. Zira her sene çok gemiler helak olur, ama Yanko ibn Madyan kral devrinde iki kapılı büyük bir liman imiş. Hala denizin derinliklerinde dağlar gibi liman taşları tertip üzre açıkça bellidir.

Hala yine gelen gemiler bu liman temeli sınırı içinde yatarlar, ama zalim gemiciler safra taşlarını limana döke döke liman dolup güvenlik ve rahat kalmadı. Ancak padişahlar isteseler kapudan paşa donanma-yı hümayun ile varıp limanı temizlese, başka safra limana dökmeseler, dökeni gemi cundasında sallandırsalar liman kurtulurdu. Allah temizlenmesini nasip ede. Zira gayet gerekli iman yurdu bir limandır.

Ve bu şehrin yer yer bağ ve bahçeleri vardır.