Dimyat

Dimyat hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Mübarek Nil kenarında kıbleden yıldız rüzgarı tarafına, Metbuliye Camii'ne kadar bu şehrin boyu tam 1.100 adımdır. Ve bazı yeri 800 ve bazı tarafı da 600 adımdır. Dört tarafında kale duvarı yoktur, ancak etrafta toplam 75 tedribe kapıları vardır, her gece bekçiler bekler. Ancak Metbuliye Camii yanında, Nil kenarında dört köşe Sultan Salahaddin Kulesi vardır, etrafında alçak duvarlı bir varoşu var, çepçevre büyüklüğü 600 adımdır, lakin içinde haneleri virandır. Bu iç kule mamur, 100 arşın yüksekliğinde eski bir yapıdır. İçinde dizdar ve neferat hanelerinden bir şey yoktur. Ancak içi miri mühimmat, miri pirinç ve tahıl ile dolu olup anahtarı yine boğaz dizdarı elindedir.

Bu büyük şehirde küçük büyük toplam 7.600 bağlı bahçeli, kat kat tuğla binalı ve kireçle damları sıvanmış mamur ve süslü hane vardır. Ama Reşid'in haneleri daha fazla mamur ve süslüdür. Bu Dimyat hanelerinin duvarları daha elvan elvan kerpiçlerle süslüdür.

…

Bu şehir toplam 260 sokaktır. Hepsi pak yollardır. 10 sokakta taraf taraf dükkanlar vardır, ama bedesteni hanlardır, toplam 2.060 dükkandır. Yeryüzünde ne varsa bu şehirde mevcuttur.

300 at değirmeni ve yağ değirmenleri vardır.

Mahalleler içinde 600 Dimyat alacası dokunur işlik vardır, ama başka esnaf azdır.

7 kefere mahallesi, 1 mahalle Kıpti ve 1 mahalle Yahudi vardır. Ermeni ve Frenk gelir gider. Frengin balyozları yoktur. 7 kilise, 40 meyhane ve 6 bozahane vardır.

70 yerde pirinç dinkleri var, her birinde ikişer dinkten 140 pirinç işliği vardır. Zira Dimyat şehri pirinç yurdudur. Başka hububatı yukarı Said-i ali'den geldiğinden pahası da yüksektir. Toplam 3 bin mahzeni vardır, zira halkı tamamen zengin tüccarlar, ancak muhteşem değillerdir.

Bu şehirde 3 bin balık avcısı vardır. Rum ve Frengistan'a tuzlu balık salamurası ve balmumuna banmış kehribar gibi balık yumurtası bu diyardan her tarafa gider. Zira bu şehrin dört tarafı tamamen göldür ki nice bin çeşit balıkları olur.

Bu şehirde şeyhü'l-beled defteriyle 300 bin adam vardır. Hamd olsun bu kadar çeşit mahlukat olup babulluk adında fahişehane yoktur. Gayet namuslu vilayettir. Bu şehrin de kadınlarının çarşı pazara çıkmaları ayıptır, gece fenerleri ile gezerler.

Bunda askeri taifesi azdır, çoğu fellahindir.

Gayet güçlü, işe güce kadir rençber halkı vardır. Her iş ellerinden gelir. O yüzden bolluk şehirdir.

Ayanı çuka ve atlas samur kürk giyerler. Orta halli olanlar alaca buşt, mavi bediyye ve Dimyat alacası giyerler. Her sokağı insan deryasıdır. Kadınları sivri altın ve gümüş tas takke giyip sırtlarına siyah ve beyaz car bürünüp yüzlerine siyah örtü tutarlar. Ayaklarına asumani pabuç ve asumani iç edik giyip edeplice gezerler. Gündüz gözüne sokağa çıkan kadını o an her kim olursa olsun katlederler, meğer ölüleri ardınca yakın akraba kadınları çıkarsa izin verilir.

Bu şehir halkı gayet zevk ehlidir. 366 günde elbette birer düğün, her gece birer mevlit ve üç aylarda günlük birer büyük mevlit edip bir hay hu ederler. Elbette bu büyük toplantılar yapılır.

Bu şehrin kıblesi, doğusu, kuzeyi ve yıldız tarafı toplam 366 bağ, bahçe ve bostandır. Limon ve turunç çiçekleri açtığında bahçeler içinden bir adam geçse çeşitli çiçeklerin kokusundan insanın dimağı kokulanır. Her bağ türlü türlü köşkler, havuz ve şadırvanlarla bezenmiş Rıdvan Cenneti bahçeleridir. Gerçekte yine bütün bağlardan Rıdvan Çorbacı ve Zülfikar Kethüda bağları güzeldir.

Bu şehrin suyu ve havası gayet latif olduğundan mahbub ve mahbubesi boldur.

Halkı gayet garip dostudurlar. İşleri ve kazançları balık, pirinç, şeker ve başka şeylerle ticaret etmektir.

Bu şehrin tam ortasından Nil'den bir haliç girip şehrin iki yanında şahane hanelerin pencereleri ve şahnişinleri bu halice bakar. Bazı adamlar pencerelerinde oturdukları yerden balıkları avlayıp çoluk çocuklarıyla yerler. Bu şehrin bütün sevimli çocukları çıplak ve yanık balık gibi bu haliçte Nil maliki gibi yüzüp birbirlerini vasıtasız ve kolaylıkla kucaklarlar. Bazı mahbub-dost canlara acayip seyirdir.

Bu tarafta olan güzel hanelerden başka Büyük Nil kenarında daha seçkin beşer altışar kat süslü, mamur, şahane saraylar vardır. Reşid gibi evleri karada değildir, Nil kenarındadır. Bazı zaman Nil taştığında bu hanelerden içeri girer. Pencereleri tamamen Nil'e nazırdır. Bazı hanenin kayıkhanesi evi içindedir. Belde halkı birbirlerine kayıklar ile gidip gelirler.

Bu şehrin iskelesi azdır. Ancak gümrük önü ve paşa ağası sarayı önü bir büyük meydandır, bütün gemiler o mahalle yanaşıp metalarını dağlar gibi yığıp gemileri Nil'in karşısında Sinaniye tarafına geçip orada yatarlar.

Bu şehrin yıldız tarafındaki mezarlıkta, yüksek bir yerde Markab namında dört köşe bir kule vardır, göklere yükselmiştir. Küffar zamanında da yüksekmiş. Hala o Markab Kulesi'nde açık havada 300 mil Kıbrıs Adası dağları gözükür. Lakin gayet kuvvetli göze muhtaçtır.

Bu Dimyat'ın yiyecek ve içeceklerinden, öncelikle pirinci Revan, Gilan ve Hint pirincinden iri ve lezzetli olur. Osmanoğlu padişahının Dimyat kilarıdır, bütün pirinç bundan gider. Bu beldede Menzilavi ve Pereskur pirinci yeryüzünde yoktur. Balığı, balık yumurtası, cümmeyzi, beyaz ekmeği ve muzu, sanayiinden Dimyat'ın benzersiz çeşit çeşit ipek alacaları meşhurdur. Üçüncü iklimin evvelinde olduğundan arz-ı beledi (---) (---) ve uzun günü (---) (---).

Dimyat içinde olan eski kaleden 10 mil aşağı yine Dimyat tarafında ve Nil kenarında Kulkıran Mehmed Paşa Kalesi eksiktir. Bütün boğazı bekleyen gemiler orada 1 ay, 2 ay yatarlar. Orada bir zaviye vardır. Hava latif olup boğaz açıldığında gemiler yüklerinin yarısını cerimlere yükleyip boğazdan taşra çıkarlar. Sözü uzatmayalım, bu boğaz da bire bir Reşid Boğazı gibi kudret kalesidir. Bu Kulkıran Paşa Kalesi'nin eksik olması dolayısıyla dizdarı ve neferatı yoktur.