Bayezid-i Veli (Beyazıt) Camii

Bayezid-i Veli (Beyazıt) Camii hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Öncelikle dört yüksek ayak üzere göklere baş uzatmış yüksek, yuvarlak bir kubbesi vardır. Kıble tarafında mihrap üzere ve kıble kapısı üzere yarım kubbeler de büyük kubbeye eklenmiştir.

Camiin sağ ve solunda iki hünnap renginde (kırmızı) somaki sütunları var ki benzerleri meğer Mısır'da Sultan Kalavan Camii'nde ola. Bu sütunlar üzere cami içinde iki kat kandil takacak çemberler ile bezenilmiş süslü bir camidir.

Bu camiin sağında Osmanoğlu padişahlarının cuma namazı kılacakları yüksek bir makam yapmışlar ki benzersizdir.

Daha sonra Sultan İbrahim Han ( ---) tarihinde bu mahallin üç tarafına altınlı ve yaldızlı şebeke kafesler yapmış, sanki cennet bahçesi kafesi oldu, ama mihrabı, minberi ve müezzinler mahfili ham mermerden sade güzelidir.

Mihrap üzere Hattat Şeyh yazısıyla (---) (---) (---) yazılmıştır.

Beş kapısı vardır. Dış avlusunun dört tarafında yan safalarında çeşit çeşit ( ---) adet sütunlar üzere ( ---) adet ters dönmüş tas gibi kubbeler vardır. Avlunun ortasında büyük bir havuzu vardır. Bütün cemaat orada abdest tazelerler.

Bu havuz üzere Bağdad fatihi Sultan Murad sekiz beyaz mermer sütun üzere bir yüksek düzgün kubbe yapmıştır. Bu havuzun etrafında dört adet upuzun servileri var ki her bir tuba ağacına benzer.

Bu camiin temeline başlandığında mimarbaşı,

"Padişahım mihrabı nice koyalım?" diye sorunca Sultan Bayezid-i Veli mimara hitap edip,

"Ayağım üzere bas" derler.

Mimar ayağı üzere basınca Kabe-i şerifi görup hemen mimar Bayezid Han'ın ayağına yüz sürüp mihrabı önce yaptı. Sonra yine mihrapta iki rek'at hacet namazını Bayezid-i Veli kılıp hayır ile tamamlanması için hayr dua ederler.

Tamamlandıktan sonra ilk cumada nice yüz bin cemaat içinde Bayezid-i Veli buyururlar ki,

"Her kim ikindi ve akşam namazının sünnetini ömründe terk etmemiş ise o imamlık etsin" buyurduklarında deniz gibi cemaat içinde ikindi ve akşam namazı sünnetini tertip üzere kılmış bir adam bulunmadı. Meğer kendileri tertip sahibi imiş

"Elhamdülillah seferde ve hazarda uzun müddet ömrümüzde biz bütün sünnetleri terk etmedik" diye imamlık ederler.

Gayet helal ve temiz mal ile yapıldığından gayet [42a] ruhaniyetli camidir. İstanbul'un çarşı ve pazarı içinde bulunduğundan gece gündüz binlerce cemaati olur. Defalarca meydana gelmiştir ki bir cemaat ikindi namazını kılıp selam verdikten sonra bir cemaat de kamete başlayıp evvelki cemaate Ayetelkürsi okumaya engel olup başka cemaat dutar. Ta bu derece büyük kalabalık olur.

Gece gündüz büyük havuzun muslukları kapanmayıp daima akmadadır, zira cemaatten bir an dinlenme yoktur. Bu cami üzere daima nur iner. Mihrabı pencereleri önünde bir ok menzili bir İrem bağı var ki türlü türlü meyveler ile bezenmiş bir bağdır.

Mihrap tarafında anılan cennet-mekan Sultanın yattığı yuvası ve nurlu mezarı safi ham mermer ve saf kurşun ile örtülüdür. Nur dolu mezarının çevresi Rıdvan cenneti bahçesinden nişan verir bir cennet bahçesidir.

Bu camiin iç avlusu dışında olan ova gibi büyük avlunun üç tarafında dükkanlar yapıp sanat erbabı ve esnaf ile bezenmiştir. Bir mutfak, bir aşevi ile süslenmiş ve misafirhaneleri ile bezeli bir avludur. Bir fakir ve zengin çocukları mektebi, Kur' an sıbyan mektebi ve darülkurrası vardır. Avlunun dört tarafında altı kapısı vardır. Bu avludan dışarısı baştan başa türlü yüksek ağaçlarla süslenmiştir, ama çoğunluğu çeşit çeşit dut ağacıdır.

Bu ağaçların gölgelerinde binlerce insan gölgelenip geçimlerini sağlamak için çeşitli şeyler satarlar. Bu avludan dışarı büyük bir vadi vardır, Sultan Bayezid Meydanı derler, dört tarafı çeşitli dükkanlar ile süslenmiştir. Bir tarafında Bayezid Han'ın yetmiş kubbeli bir medresesi vardır.

Bu camiin nazırı şeyhülislamlar olmasından dolayı bu medresenin dersiamı şeyhülislamlardır. Haftada bir kere ders okutur. Talebelerine et ve aydınlatma için ayrılan paraları her ay gelir, zira gayet sağlam vakıftır. Toplam 2.040 hizmetçileri vardır. Hepsinden muvakkıtın aylığı vakfedenin şartı üzere fazladır, zira İslam memleketlerinde ne kadar gemici ve denizci var ise hepsi Sultan Bayezid Han muvakkıtına muhtaçlardır, zira cami-i şerifin kıblesi keramet keşfi ile doğru olduğundan bütün reislerin kıble-gösterir aletleri ve saat kufleleri bu cami mihrabında düzeltildiği için muvakkıta muhtaçlardır.

Bütün Frengistan'da yıldızlar ilmine sahip olan üstad kefereler, mikatlarını ve kıble göstericilerini Bayezid Han Camii'nde düzeltirler. Dünyaca meşhur bir sağlam mihraptır. Bu mihraptan başka Sultan Bayezid-i Veli'nin fethettiği ülkelerde ve başka yerlerde toplam (---) altmış hutbe ve mihraba sahiptir. Emir Buhari Tekkesi ve camii, Galatasarayı ve camii Bayezid Han yapısıdır.