Manastır

Manastır hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Eski şehirdir diye Latin tarihçileri öyle yazmışlar ki ta Büyük İskender zamanında burada bir eski mabedgâh var idi. İskender'in ölümünden 882 yıl geçtikten sonra Resûl-i Kibriyânın dünyayı şereflendirdiği gece büyük bir deprem olup bu şehirdeki manastır yıkılır, yine imar ederler. Hâlâ o eski mabet ismiyle isimlenip halen günümüzde halk dilinde Manastır şehri derler.

Hâlâ Rumeli Eyaleti’nde (—) sancağı toprağında her şeyden muaf Sultan Ahmed Han’ın kızı Fatıma Sultan’ın hâssıdır ki 20 yük akçe iltizam ile voyvodası 100 adam, ile yönetir.

Şeyhülislâmı, nakibüleşrafı vardır ve 300 akçe pâyesiyle şerif kadılıktır. Hepsi 360 parça köylerinden kadılara her sene adalet üzere 15 Rumî kese olur.

Sipah kethüdayeri, yeniçeri serdarı, şehir voyvodası, haraç emini, şehir kethüdası, muhtesib ağası, bâcdârı ve mimarbaşısı vardır, ama dizdar ağası yoktur. Zira 788 [1386] tarihinde Gazi Hudâvendigâr bu kaleyi feth edip temelinden bu Manastır Kalesini yıktı. Onun dizdarı ve neferleri yoktur.

Manastır şehrinin zemini: (—) dağı eteğinde (—) nehri kenarında bir geniş ova içinde anılan nehrin sağında ve sülunda büyük bir şehirdir ki 10 yerden ağaç ve kârgir köprüler ile geçilir büyük şehirdir. Dört tarafı ve şehir içi nice bin büyük ağaçlar ile süslenmiş Rum hıyabanı içinde kalmış ağaçlıklı şehirdir. Bir adam şehir içine girmeyince ağaçlardan şehri göremez. Ta bu derece gölgelik ve ağaçlık şehirdir.

Beldenin mahallelerinin adedi ve isimleri: Tamamı 21 mahalledir.

................(1.5 satır boş).....................

Meşhur mahalleler bunlardır.

İleri gelenlerin sarayları: Tamamı 3.000 adet küçük ve büyük, baştanbaşa kiremitli tek ve iki katlı kârgir güzel yapılı evlerdir. Bunlardan (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) meşhur bunlardır.

…

Çarşı bedesteni: Tamamı 900 dükkândır, ama çıkrıkçılar içi, terziler içi ve 40 adet kahvehanelerinde şarkıcı kadınları çoktur. Kale gibi demir kapik kubbeler ile yapılmış bedesteni gayet mükelleftir ve zengin bezirganları vardır.

…

Tahıl ürünleri: Manastır keteni Mısır keteninden fazla meşhurdur. (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—)

…

Manastır şehrinin külliyatı anlatımının tamamlanması:

Bazılar Menasitr yazarlar, zira söz ustası, hattat, şair ve belagat sahibi ve sâlih uleması çoktur, ama şehir softaları o perişani serçe yuvası sarıklarıyla beline pala kortelasını takıp eşkiyalık ettiklerinde sıradan halktan birisi öyle alçaklığı edemezler. Pâk mahbub dilber köçekler hep onlardadır. Kahvehaneden, dedikodu yeri ve günah yuvalarından çıkmayıp dedikodu, yergi, oyun ve eğlence ile meşgullerdir. Arnavut eşkiyaları da çoktur, ama tüm halkı yârândan şuh, şengül ve hafif meşrep adamlardır. Zengin bezirgânları ve hacıları gayet çok olduğundan hayır eserleri yapmaya çok düşkünlerdir.

Hâlâ bu şehir içinde 47 yerde saf kurşun ile örtülü imaretler vardır. Hatta bedesten de öyle sağlamdır. Ancak biz bu şehirde iken bir gece Pano adlı bir haydut 500 kefereler ile Şıpka Dağından meşaleler ile gelip çekinmeden korkmadan bedesteni kapılarını kırıp 70.000 nakit riyal ve bu kadar değerli nadir kumaşlar alıp kolaylıkla ve doyum almış olarak tüfeng şenlikleri ederek it gibi çekip gitti. Böyle büyük bir şehirde tek bir kişi bile bu nasıl iş diyemediler. Garip seyirlik oldu.