Gölikesri Kalesi (Kesriye)

Gölikesri Kalesi (Kesriye) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Bu kale Kavala sahibi Feylekos-ı Yunanı yapısıdır. Rum dilinde bu kaleye (—) derler, ama (—) tarihinde Rum keferesi elinden Koca II. Murad Han feth edip gölünün genişliğini görüp "Gölü kesir" buyurduklarından, yani "gölü çok"dan bozumlu söylenişi tercih edilip hâlâ halk arasında "Gölikesri" derler. Hâlâ Rumeli Eyaleti'nde Sultan IV. Muradın kız kardeşi, yani Sultan Ahmed'in kızı ve Canpoladzâde Hüseyin Bey efendimizin şefkatli anneleri Fatıma Sultan efendimizin hâssıdır ki 40 yük akçe iltizam ile Tophaneli Kadri Ağa örfî hâkimidir. Şer'i hâkimi 150 akçe kazadır ve 110 adet köyleri vardır.

Kalesi bir büyük âbıhayat gölün batı tarafında ada gibi bir yalçın kaya üzerinde altıgen şekilli şeddadî kesme taştan yapılma güzel bir kaledir, ama duvarı gayet yüksektir.

Batı tarafa bakar iki kat sağlam ve dayanıklı demir kapıları var. Türlü tarla savaş ve hile âletleri ve demir asma kafesler ile bezenmiş sağlam kapıdır. Bir kere bu kapıdan Venedik kâfiri gece baskını edip bu kaleyi işgal eder. Daha sonra kötü renkli Frenglerin bu kaleye sahip olmaları Rum keferelerine iç yarası olup Rumlar Gazi Evrenos’a yardım ve Frenglere ihanet edip kaleyi Gazi Evrenos'a fethettirirler. O zamandan beri hâlen Osmanlı elindedir.

Dizdarı, 50 adet neferleri, muhtesibi, bâcdârı, şehir kethüdası ve 10.000 kefereye haraç ağası hâkimleri vardır.

Hisar içinde toplam 200 adet bağ ve bahçesiz hisar eri haneleri var. Asla Rum kefereleri yoktur, buğday ambarları ve cebehane mahzenleri vardır. Ama iç el olmak ile cebehanesi ve topları azdır. Ancak her gece bekçileri kale bekleyip mehterhane çalmır ve göle bakar sağlam burçları vardır.

Kalenin kapısı dibindeki büyük kulede Sultan Mehmed Camii var, ama küçüktür ve Sultan Süleyman Camii var, o da küçük camidir. Kaleden dışarı Kadı Camii ve üst yanında namâzgâh. Bunlardan başka mahalle mescitleridir.

Ve bu varoşta 20 mahalle vardır, 16'sı kefere mahalleleridir ve biri Yahudi mahallesidir. Kefereleri tüm İstanbul'un vezirlere hizmet eden zengin Rum kefereleri tamamen bu Gölikesri'de otururlar. Bütün evleri kırmızı ve sanatlı kiremitler ile örtülü acayip ve garip mamur saraylardır ki bütün evleri göl kıyısında kayıkhaneli ve şahnişinli İstanbul tarzı kat kat sarayları limanlı hanedanlardır. Diğer fukara evleriyle toplam 2.500 ev vardır ki bütün evleri göle bakmaktadır. Bu şehir ve kale gölün batı tarafında kayalar üzerine kurulmuştur, ama sokakları daracıktır.

Medresesi, dârülkurra ve dârülhadisi yoktur, ama bir mektebi var, zira Müslümanı gayet azdır. Olanları da haylaz kavmidir. Dilleri Urum lehçesi üzere olup "varmisik, gelmisik, o bizim afendimisdir, ya niçin bize gelememişsiz, hasretiniz anmisik, belkim bize gelmemiş deyü çok bakmisik" diye bu şekilde konuşurlar, ama gayet tabiat sahibi geçinip fodul ve zevk ehli adamlardır, ama ehl-i sünnet ve’l-cemaatten geçinir adamlardır.

Bu şehirde iki basık hamamdır. Biri göl kenarında göl suyundandır. Biri kapalıdır, kış günlerinde işler, ancak yaz günlerinde bu şehir içinde göl var iken halkı hamama muhtaç değillerdir.


100 adet dükkânları var. Genellikle balık kurusu ve bakkal ve zeyinyağcılardır, ama bedesteni yoktur. Bütün anayolları kendinden kesme kayalı pâk ve parlak kaldırımdır. Kalesi de göl içinde bir burun kaya üzerinde sanki ada gibidir, ama karaya bağlantısı vardır. Bunun da kaldırımları kesme kayalardır.

70 adet kiliseleri var, hepsi gölün kenarında papaz, bıtrik, keşiş, kıssis ve ruhbanları, ladika ve metrepolit ve kalayorozlarıyla dolu kiliselerdir. [178b] İstanbul'un ve başka diyarın, Maskov vilâyetinin Gürcü keferelerinden bu kiliselere adaklar gelir.

Bütün dağlarında 3.000 adet bağlardır. Şırası ve beyaz francıla ekmeği meşhurdur.

Suyu ve havasının güzelliğinden Rum muğpiçe oğlanları var ki Sakız adasında öyle hoş oğlan yoktur. Ve mahbube keratse kızları var ki her biri ipek fistanlarının eteklerini toplayıp cennet bağı tavusu gibi salındıklarında görenin aklı gider.