Atina

Atina hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Kalesi bir geniş ova ortasında havalesiz bir yalçın kızıl kaya üzerinde yuvarlak şekilde doğudan batıya uzunlamasına Ad işi eski yapıdır ki yeryüzünde buna benzer sağlam, dayanıklı kale yapılmamıştır. Zira zeminden kayasının boyu tam 100 arşındır.

Kalenin gövdesindeki her taş fil cüssesi ve hamam kubbesi kadar parlak [251b] ve cilalı yontma taş, tamamen beyaz ham mermerdir. Eskinin yapı ustası var gücünü sarf edip bu taşları birbirine geçirme etmiştir, asla kireç ve alçısı yoktur.

Bu kalenin 4 tarafından bir vecih ile zafer mümkün değildir, zira lağım ve metris yapmak bir yerden imkansızdır. Ve bir taraftan bu sağlam kaleye eğim yoktur.

Yerli kayasından yukarıya taş yapısının boyu tam 50 arşından yüksek olup kalenin çepçevre büyüklüğü duvar bedeni üzere tam 3 bin adım kuşatır güzel bir kaledir. Bir tarafında asla hendeği yoktur, zira her tarafı kesme kaya cehennem kuyusu gibi uçurumlu kayalardır. Ancak batı yönüne batar 3 kat demir kapıları var, birbirinden geçer. Ve her bir kapının arası ellişer adımdır. Ve bu kale içinde,

Haneler: Tamamı 300 adet şeddadi gibi binalı kargir, sağlam, baştan başa kiremit örtülü kale gibi evlerdir, ama bahçeleri yoktur. Bütün evlerinin pencere, şahnişin ve sofaları kemerlerinden ovanın bağ bahçeleri, baştan başa ekinlikleri ve şebekeli bostanları temaşa olunur. Zalim kalenin abıhayat akar suları kefere zamanında kehrizler ile gelip akarmış, ama şimdi suyu olmadığından bütün hanelerin dam ve çatılarından inen yağmur suları her hanenin su sarnıçlarına toplanır. Temmuz ayında buz parçası olup onu kullanırlar ki, yağmur suyuna muhtaçlardır. Nice kimseler aşağı varoş şehrinin abıhayat kuyularından eşeklerle su getirtip ondan içip susuzluklarını giderirler.

İrem yurdu Atina varoşunun anlatılması

Atina Kalesi'nin poyraz ve yıldız tarafında bulunup Meram Bağı'na benzer şirin şehirdir. Tamamı 3 Müslüman mahallesidir ki hepsi bir yere toplanmış evlerdir.

Ve 3 adet camilerdir. Adı geçen iç kale camiiyle 4 mihraptır. Evvela (---) Bey Camii; kargir yapı kubbeli sağlam ve mamur aydınlık camidir. Hacı Ali Camii ve Eski Cami. Bu üçü kargir kubbeli ve kiremit örtülü mabetlerdir. Bu şehirde asla kurşun örtülü imaret yoktur.

Ve 7 adet mahalle mescitleri var. Ve 1 adet medrese, 3 adet sıbyan mektebi, 2 adet derviş tekkesi 3 adet hamam vardır. Evvela Bey Hamamı, Hacı Ali Hamamı ve Abid Efendi Hamamı, hoş havalı hamamlardır. Ve 2 adet tüccar hanı vardır. [253b]

Ve 105 adet dükkan vardır, ama bedesteni yoktur. Ancak tüm değerli elbiseler ve nadir mallar bulunur güzellik pazarıdır.

Müslim ve gayri müslim evleri: Tamamı 7 bin adet kiremit örtülü, kale gibi mazgallı, bedenli, baştan başa kargir yapı sağlam evlerdir. Asla toprak örtülü, çamur duvarlı ve ağaç binalı ev yoktur. Hepsi horasani ve kireç ile yapılmış taş duvarlı, şeddadi bina güzel evlerdir. Her evde sarnıç suyu bulunur ki bütün dam ve çatılara inen yağmur suyu oluklardan süzülüp su sarnıçlarına akar.

Kısacası, gayet sarp, sağlam, mamur ve süslü geniş haneli ve genellikle bahçeli mihman hanelerdir. Ve tüm sokakları pak kumsal zemindir ki asla çamur olmadığından bu şehirde asla kaldırım yoktur.

Ve bütün kafirleri tahrir [yazım] sırasında 4 bin haraç yazılmış, ama 10 bin'den fazla kafirleri vardır. Sanki hemen Malta şehridir. Müslümanları asla sevilmeyip Müslümanların bu şehirde ağırlık ve değerleri yoktur, zira kefereleri gayet zengin bezirganlardır. Ta dip Frengistan'da ortakları vardır.

Atina kafirlerinin giysileri: İhtiyar kefereleri ve hekimleri siyah ipek kadife Eflatuniye şapkayı başlarına giyip tüm giysileri de siyah rokladır. Ve taze Rum oğlanları başlarına kırmızı fes, elvan çuka yelekler, ipek elvan muhteşem kuşaklar ve ipek zünnar kemerler kuşanıp ayaklarına siyah tomak, siyah pabuç ve kırmızı pabuç giyerler.

Ve kadınları renkli fistanlar giyip başlarında terpuşlan olup yüzü açık gezerler. Ama bu şehirde asla gündüz gözüne ister Müslüman ve ister kafir karısının çarşı pazara ve başka sokaklara çıkıp gezdiğini bir tek fert görmemiştir. Akşam olur olmaz nice bin kadın fenerleriyle, mısra:

Yani ki tura mi-talebem hane be hane.

Sözü üzere sabaha dek evlerde ve hamamlarda eğlenirler.

Ama bir çeşit kefere avratları var, başlarına tavus kuşu kuyruğu gibi nakışlı alaca yassı bir tuhaf şey giyerler. Bu da acayip ve garip bir görüntüdür. Reaya kefereleri başlarına Frenk külahı gibi manlifke giyerler. Ve esvapları yine çeşit çeşit aba ve kebedir.

Kiliselerini sayısı: 300 adet küçük büyük kiliseleri vardır ki toplam 3 bin adet ruhbanları vardır.

Abıhayat çeşmelerinin sayısı: Kefere zamanında bu şehir içinde 118 yerde hayat pınarı çeşme var imiş ki her hanede birer berrak sular akarmış. Şimdiki halde yolları harap olup çeşme yerleri açıktadır.

Ev su kuyularının sayısı: 4 bin adet evlerde abıhayat su kuyuları vardır.