Sivrihisar (Seferihisar)

Sivrihisar (Seferihisar) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Sığla Sancağı'nda 150 akçe kaza ve nahiyesi 40 pare köydür. Şehri valide sultan hâssıdır, voyvodası hâkimdir, Kethüdayeri, yeniçeri serdarı ve ayanı vardır. Sivrihisar derler, ama hisardan bir belirti yoktur. Bu şehrin batısında gördüğümüz bağlar içinde kale gibi kudretten kayalar vardır, sanki kalelerdir, o yüzden buna Sivrihisar derler

Bu şehrin poyraz tarafında 4 saat uzaklıkta Urla şehridir ki deryaya yakın boğaz yerdir. Urla'nın orta mahallesidir. Beri tarafta da bu Sivrihisar, Sığla Boğazı'na 1 saat yerdir. Bu zikrolunan Urla Boğazı'yla Sığla Boğazı arasında ta Çeşme Kalesi'ne varıncaya kadar 18 saat Çeşme Burnu olmuş olur.

(Zeminin şekli anlatıldığında böylece yazıla ve 100 mil burun olduğu da pergel hesabıyla yazıla. Evliyâ'nın notu.)

Bu Sivrihisar'da 4 mahalle ve kiremitli, minaresi tuğlalı ufak tefek 4 cami vardır. Mahkeme yakınında Müftü Efendi Camii, Tepecik Camii, Ulu Cami ve Topraklık Camii. Bunlardan başka mescitlerdir.

3 hamamı var, biri Kadı Hamamı ve Mahkeme Hamamı.

Suyu ve havası hoştur. Ve 7 adet çeşmesi kapalıdır, suları tamamen kuyulardandır. Ama Tanrı hakkı için abıhayattan nişan verir su kuyularıdır.

Bu şehrin dört tarafı havaleli bayırlardır. Şehri bir geniş çukur yerde olup ortasında (—) nehri akar. Avlişe dağlarından toplanıp Sığla Kalesi yakınında Akdeniz'e karışır faydasız nehirdir.

Şehir toplam 1.200 kiremitli evli, bağsız ve bahçeli mamur kasabadır. Bağsız olmasının aslı tüm bahçelerinin içinde olan yüksek ağaçlara sarılmış üzüm ağaçlarıdır ki bağdan fazla ürün verir. Zira sıkıntı çekip her sene bağları temizleyip çapalama kaydından kurtulmuşlardır.

Bu şehir hıyâbân, kuşlarla, çınar, kavak, karaağaç, sakız, meşe ve ceviz ağaçları ile bezenmiş şehirdir ki cümle üzüm ağaçları bu ağaçlar üzere sarılmış bir çeşit bağdır. Her bir ağaçtan kırkar ellişer yük sulu şıralı üzüm elde edilir. Her salkımı dörder beşer okka gelir lezzetli üzümü olur. Sığla Sancağı toprağının bütün bağları böyledir. Ve bağları dönüm hakkı vermeden eminlerdir, ama mahsulleri çoktur.

Reayasının bir mahsulleri de tüm dağlarında olan çamlarda balısıra derler bir balı hâsıl olur. Bütün çam dallarında beyaz beyaz ve diş diş olup biter. Bu balı bu çamlarda bir çeşit kurtcağız hâsıl olup çamların dallarını delik delik delip yer. Daha sonra bu kurtlar çam kabukları ve dalları üzere sıçıp beyaz beyaz ballar dallar üzere bitişip kalır.

Sonra reaya mevsiminde bu çamlara çıkıp bu balları kutulara toplar. Artakalan ballar ki ağaçlarda kalıp bu vilâyetin arıları o çamlık dağlara düşüp balları taşıyıp ağaç kovuklarındaki yuvalarına götürüp külçe petek bal ederler ki yeryüzünde "Sığla ve Sivrihisar balı" diye meşhurdur. Güzel kokusu misk ve ham amber gibidir.

Bu dağlarda arıların kanatları gürültüsünden ve vızıltısından dağlar ve bağlar ses verir. Hazır helva gibi kurt ballarını arılar toplayıp kovanlar içre yirmişer ve otuzar okka gömeç balı olur. Gayet beyaz tülbent gibi saf balı olup ayan ve eşrafa hediye götürürler.

Ama ağaçlarda kurtların yaptığı ballar gömeç değildir. Hemen diş diş olmuş kurt balıdır ki sanki macundur. Allah'ın emriyle yeryüzünde bu kurt balı bu Sivrihisar dağlarına mahsustur. Bu dağlara Karadağlar derler tamamen çamlı dağlardır. Ta kıble tarafına 8 saat Cuma kazası şehrine varınca o dağların çamlarından Allah'ın emriyle kurttan bal hâsıl olur çamlardır.

Bu Sivrihisar'ın suyu ve havası gayet hoştur. Ve halkı da garip dostudur. Ve bu şehrin cümle evleri birbirinden seyrek bahçeli hanelerdir. Çarşı pazarı azdır, ancak 20 dükkândır. Ama haftada bir kere etraf nahiye köylerinden nice bin adam toplanıp büyük pazar durur.

Halkı gayet zenginlerdir, zira çok mahsulleri vardır. Bütün erkek ve kadınları çuka ferace giyerler. Taze civan yiğitleri Cezayir esvabı giyerler.