Amr ibnü'l-As (Amr ibn Al-A'as) Camii

Amr ibnü'l-As (Amr ibn Al-A'as) Camii hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Mısır fatihidir. Bu camiin yapılma sebebi, Amr ibnü'l-As Eski Mısır ki Fustat şehridir, onu kuşattığında derya gibi İslam askeri ile bu cami yerine bütün çadırlarıyla konup dört taraflarına hendek açıp her gün savaşıp şehit olan askerlerini buraya gömerlerdi. Allah'ın hikmeti kale fethedilip bütün çadırları bozup şehre taşımak gerekince gördüler ki bir güvercin Amr ibnü'l-As'ın çadırının üstünde yuva kurmuş. Amr bu güvercini görünce,

"O çadırı bozmayın. O güvercin bizim konuğumuzdur, ikram lazımdır. Yavrularını yetiştirip uçursun. Bizim dairemize gelen kuş, insan, hayvan emindirler. Çadırı bozman" buyururlar. O güvercin yavru çıkarıp yavruları yuvadan uçunca her an Amr'ın önüne gelip konmaya başlayıp dostluk kurdular. Amr da çadırı bozdu. Burada iki büyük kilise vardı, biri Kıptilerin biri Rumların idi, ikisini de yıkıp daha önce hendek kazılan temel atıp bir cami inşa etti. O güvercinler yine o camide yuva edindikleri için bu camie Kutas dediler, isim sebebi budur. 40 bin asker ile bu camii tamamlayıp daima burada ibadet ederlerdi. Onun için eski ibadethanedir. Hikayeleri çoktur, ancak biz kısaltarak yazalım.

Hala dört köşe kale gibi beden beden bir büyük camidir. Boyu ve eni 180'er germe adımdır. Kıble tarafı 2, geri kapı tarafı 280 beyaz mermer sütunlardır. Ve haremin sağında ve solunda 240 beyaz yüksek sütun vardır.

İlk yapıldığında dört tarafında duvarları yokmuş, tamamen direkler üzerine yapılmış. Hala bazı yerlerinde sütunların başı bellidir. 300 sütun da onda vardır. Müezzin mahfili de 8 sütun üzeredir. Bu hesap üzere toplam 820 yüksek sütun üzerinde gökkuşağı gibi kemerlerdir. Kemerler üstü nakışlı tavandır, kubbeler değildir. Daha sonra yine Amr ibnü'l-As, cami sağlam olsun diye dört tarafına kale duvarı gibi tuğla duvar yapmıştır.

Minberi ve mihrabı eski tarzdır. Minberi bir sanatlı, küçük nakışlı ağaç minberdir. Mihrabında Ramazan-ı şerifin son cumasında iki rekat namaz kılan dünya ve ahirete dair hayır isteklerine kavuşur.

Sahra gibi avlusu beyaz küfegi taş döşelidir. Avlunun tam ortasında iki katlı odalar vardır. Daha önce kutuplar kutbu Hazret-i Seyyid Alaeddin Tayiri sakin imiş. Hala yine içinde derviş Şeyh Yusuf Şinnavi sakindir.

Hala bu camiin dört tarafında nice yüz karanlık köşeler vardır. Her birinde birer arif-i billah gençleri sakindir, haftada bir iftar ederler. Bunlardan Şeyh Ali Farızi ve Kayserili Ramazan Halife keşif ve keramet sahipleridir. Şeyh Ali Farızl'ye musiki okusalar hoşlanır, ulu sultanlardır.

Her sene Ramazan-ı şerifin son cumasında bu cami içinde nice kere yüz bin insan toplanıp camiin içinde ve dışında insan deryası olup ibadet ederler. Elbette o gün evliya ve enbiya ruhları bu camide hazırdır derler.

Bu cami 7 kapıdır ve 4 minaredir. Camiin her köşesinde birer minaredir, ama alçak ve eski tarz minarelerdir.

Bu camiin sağ tarafı köşesinde bir kafes içinde vezirlerin namazgahı vardır. Onda ceylan derisi üzerine Hazret-i Ömer'in ve Hazret-i Osman'ın mübarek el yazıları ile kufi Keltim-ı İzzetler vardır.

Ona yakın Makam-ı Şüheda'da 7 bin Sahabe-ikiram medfundur

Bu camiin sol tarafındaki köşede dört köşe bir ziyaretgah vardır, Makam-ı Evtad derler. Onun başka mihrabı vardır. Mihraba yakın yerden üç karış yukarıda dört köşe bir beyaz mermer üzere iri yazıyla yazılan tarih:

İnnemti büniye't-temtimü'l-mektinü'l-şerif sene seltise ve semanın arnmera el-abdü'l-akfr ilallahi ta'tilti İbrahim ibn Ömer el-mücellti litacı ekabiri tacü'l-havzı'ş-şerf'ati ajallahu anh li-camii Amr ibnü 'l-As radıyallahu anh el-beruk seb'a bevabili bf'a li-vechillahi gajarallahu ta'tila ve lehu ve li-vtilideyh ve li-cemf'i'l-müslimfn sallallahu aleyhi ve ala seyyidina Muhammedin ve ala alihi ve ashtibihi ecma'in

Bu camii Bayram Paşa Mısır valisi iken tamir ettiğine, minberin sağ tarafında bir kulaç bir levha üzere celi hat ile 40-50 beyt yazılmıştır. Tarihi budur:

Seyr ederken iki eksikli dediler tarih
Eserin eyledi ashtib-ı güzinin ihya Sene 1032

Amr ibnü'l-As Camii'nin acayipliği

Bu cami içinde bir acayip ve garip seyirlik vardır. Geri kıble kapısı önünde iki mermer direk bir yere vaki olmuş. Halk öyle sanırlar ki asi ve pis olan o direklerin arasından geçemez, eğer masum ise geçer derler. Bazı iri adamlar yıldırım gibi geçer, bazı zayıf çelimsiz adamlar geçemeyip utanırlar.

Hatta Mısır beylerinin bir seçkin şatırı geçeyim derken kısılıp geçemeyince oradakilerin hepsi bir gürültüyle şatırın kollarından yapışıp yine beri çıkınca utancından mı ne, acayip bir hal oldu kimse bilmedi. Camiden dışarı çıkıp ruhunu teslim etti. Anında yıkayıp Cuma namazından sonra bu kadar kere yüz bin insan cenazesi namazına hazır oldular. Acayip hikmettir.

Bu cami sair camiler gibi süslü değildir. 200'den fazla hizmetkarları vardır. Dört tarafında 70-80 fukara haneleri vardır. Yoksa çevresi Eski Mısır'ın harabeleridir.