Kazan

Kazan hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Daha önce bu da Cengiz Han'ın tahtgâhı imiş. Nice melikten melike kalmış. Hâlâ Moskov elinde uğursuz bir yer olmuş. Nice bin adet han, cami, imaret, mescit, medrese, tekke, hamam, dükkânlar ve bedestenlerin kubbeleri, kemerleri ve köşkleri açıkta durur. İbretlik acayip ve garip yapıları çoktur. Hâlâ 3 bin kadar saz ve kamış örtülü evleri, 20 adet kiliseleri ve 7 adet mescitleri var, zira bunda dahi Nogay kavmi ve Heşdek kavmi Müslümanları çoktur. Ve 600 kadar dükkânları var.

................(2 satır boş)..................

Kalmık korkusundan o gece atlara geçen seneden kalma ölen adındaki otlar yedirdik. Bunun da hâkimi Moskov kralı ! tarafından Zakırya adlı vezir 10 bin Mujik keferesi ve Heşdek kavmi askere maliktir. Şehrinin zemini (—) (—) (—)

Burada da bağ ve bahçe yoktur, ancak şebekeli bostanları ı çoktur. Bu diyarlarda şarap olmaz. Bütün kefereleri rakı, horilka, pivo ve med adlı sarhoş edici içecekler içerler. Ama Heşdek kavmi yine at etleri yiyip boza, kımız, talkan ve yazma içerler.

Suyu ve havasının güzelliğinden mahbûb ve mahbûbesi gayet çoktur. Ve hepsi âşık-perestlerdir. İster erkek ve ister kadın olsun esvapları çukadır. Başları tamamen kalpaklıdır, ama Tatar börkleri gibi değildir, bir başka tarz sivri kalpak giyerler. Heşdek kavminin ve Moskov'un Hıristiyanlarının kadınları yüzleri açık gezerler.

Bu şehir de yedinci iklimdendir. Akşam vakti [171b] atlara yem asıp akşam namazını kıldık. Atlar bir saatte yemi yediler. Biz de yemek yiyinceye kadar Şafiî vakti olup sabah oldu. Ve bir saat olmadan gün doğdu. Kısacası bütün gecesi 4 saat ve bir çeyrek oldu, zira yedinci iklimin ortasıdır. Gerçi uzun günleri vardır, ama âlemi aydınlatan güneşin diğer vilâyetlerdeki gibi gücü ve etkisi yoktur. Hamd olsun bu gaziler şehri Kazana gelmek ile 7 iklime ayak basıp seyahatte hissemiz olmuş oldu.

................(1,5 satır boş)..................

Kazan şehri ziyaret yerleri: Azerbaycan Vilâyeti ki gönül çalan Tebriz şehridir, onun yakınında bir kubbe içinde gömülü olan Muhammed Şam-ı Gâzân bu Kazan şehrinden olmakla Şenbet-i Kazan'dan bozma Şam-ı Gâzân derler. Annesi olan Helam Ban adlı hatun bu Kazan’da pişip yatar. Oradan,

Feridun oğlu Eyreç oğlu Hûşenk oğlu Şehinşah Menûçehr ziyaret yeri: İran, Turan, Semengân, Laristan ve Moltan padişahlarından ülkeler fetheden ve düşman kıran bir ulu padişah idi. Bu Menûçehr Hazret-i Nuh'a iman edip gemiye girenlerdendir. Hazret-i Musa'ya dek yaşayıp ona da iman getirmiş ulu padişahtır ki 120 yıl padişahlık edip 700 sene yaşamıştır. Kazan şehrinin dışında yeşil bir kümbet içinde yatmaktadır. Mezar taşında ömür ve saltanat müddeti yazar, hakir ondan alıp yazdım. Bu Menûçehr ile Sâm, Nerîmân, Zâl ve Köstehem aynı zamanda yaşadıklarından evlâtları Menûçehr yanında yatıp kendileri Heyhat Ovası'nın kıblesi tarafında Irak-ı Dadyan şehri dışında yatmaktadırlar. Bütün silâhları ayakları ucunda dikili olan uzun direkler üzerinde direk gibi deste-çûb kûbları, salıkları ve gürzleri asılı durduğu yukarıda yazılıdır. Sonra,

Sahib-kıran Feridun Şah oğlu Tûr ziyaret yeri: Bu Tûr da babası Feridun ile Hazret-i Nuh'a iman edip Nuh'un gemisine binip Nuh Tufanı’ndan kurtulanlardandır. Ondan sonra bu Heyhat Ovası'nda Tûr'un soyu çoğalıp nice yüz yıl yaşayıp İran ve Turan padişahı olmuştur. Bu Kazan şehrinde Menûçehr yakınında gömülüdür. Bu Tûr Şah'ın oğlu Zâdim'dir, onun oğlu Peşeng'dir, onun oğlu Efrasiyab'dır, ama Tûr oğlu Zâdim, babası yanında gömülüdür.

Tûr oğlu Peşenk ziyareti yeri: Bu da Kazan şehri dışında yatmaktadır. Nice ziyaretler, nice bin acayip ve garip eserler gezip gördük.